آشنایی با فعالیت های تربیتی و اجتماعی...

انواع فعالیت های تربیتی و اجتماعی

هدف کلی درس


آشنایی معلمان و مربیان با انواع فعالیت های تربیتی و اجتماعی
آشنایی با فرصت ها برای دانش آموزان تا در ابعاد تربیتی و اجتماعی به رشد ، علایق ، استعداد ها
و توانمندی های خود بپردازند و خود را برای یک زندگی شایسته شغلی و اجتماعی آماده سازند
فعالیتهای تربیتی و اجتماعی:


هدفهای کلی



1- آشنایی با ویژگیها، اهداف و ارزشهای فعالیتهای اجتماعی و تربیتی
2- نکاتی از لحاظ مؤثر ساختن این فعالیتها و همچنین ویژگیهای مربیان فعالیتهای تربیتی و اجتماعی


هدفهای آموزشی

1. - فعالیتهای تربیتی و اجتماعی و موارد کاربرد آنها
2. - اهداف اساسی فعالیتهای فوق برنامه
3. - مقایسه فعالیتهای فوق برنامه را با فعالیتهای رسمی
4. - ویژگیهای مربیان فعالیتهای تربیتی و اجتماعی
5. - ارزش فعالیتهای تربیتی و اجتماعی در ابعاد مختلف
6. - اصول مؤثر در سودمند کردن فعالیتهای فوق برنامه
7. - نقد فعالیتهای تربیتی و اجتماعی
8. در دفاع از فعالیتهای تربیتی و اجتماعی مقاله ای با استفاده از چکیده مطالب فصل تنظیم و تدوین کند (فراگیر میتواند از تجارب افراد دست اندر کار و منابع دیگر نیز استفاده کند).

هدفهای اساسی فعالیتها ی فوق برنامه:



هدف اساسی همه فعالیتهای تربیتی و اجتماعی در مدرسه، این است که انگیزه ها و محرک های لازم:
برای ادامه رشد و تکامل طبیعی و سالم دانش آموزان فراهم شود. برای رسیدن به هدفها ی مذکور، می توان از فعالیتهای فوق برنامه کمک گرفت، زیرا از طریق فعالیتهای رسمی و محدود به کلاس، که معمولا کم و کیف آنها را از وزارت آموزش و پرورش تعیین و به مدارس ابلاغ می کند،
تمام هدفهای فوق تحقق نمی یابند.


فعالیتهای تربیتی



فعالیتهای تربیتی و اجتماعی مترادف با فعالیتهای فوق برنامه اند که در کنار فعالیتهای رسمی در مدارس و مؤسسات آموزشی انجام می گیرند و به دو دسته فعالیتهای تربیتی و فعالیتهای اجتماعی تقسیم می شوند


فعالیت های تربیتی



مهمترین جنبه های هنری و تربیتی این فعالیتها، آشنایی دانش آموزان با اصول و مفاهیم موجود در آن فعالیتها است که باعث می شود آنان با بصیرت، آگاهی و دانش بیشتری با پدیده های هنری و تربیتی برخورد کنند و بتوانند به طور اصولی نسبت به درک ماهیت فعالیت و نقد آن بکوشند و در نتیجه فعالیتهای انجام شده را ارزش گذاری کنند سپس براساس قضاوتی مناسب به سوق دادن نگرشهای خود به سمت فعالیتهای خاصی بپردازند.
2- از جمله این فعالیتها، فعالیتهای ذوقی و هنری دانش آموزان چه در محیط آموزشی و چه خارج از محیط آموزشی است.



فعالیتهای اجتماعی



نگاهی به فلسفه تعلیم و تربیت روشن می سازد که یکی از هدفهای نهایی مسئولین آموزش و پرورش آماده کردن دانش آموزان برای ششرکت فعال در زندگی اجتماعی جامعه ای است که در آن زندگی می کنند.
باید به جامعه پویای امروزی با ویژگیهای خاص آن توجه داشت.
این از راه انجام فعالیتهای اجتماعی در مدارس تحقیق پذیر است.
ویژگیهای فعالیتهای فوق برنامه در مقایسه با فعالیتهای رسمی
1-فعالیتهای تربیتی و اجتماعی همانند سایر دروس نمره ای به آنها تعلق نمی گیرد.
2- بیشتر در ساعتی خارج از ساعات رسمی مدارس انجام می گیرند.
3- زمان اینگونه فعالیتها، انعطاف پذیر است و ممکن است ساعتها به طول انجامد.
4- مکان فعالیتهای تربیتی و اجتماعی، ممکن است در درون یا بیرون مدرسه و در جاهای مختلف باشد.
5- دانش آموزان براساس علایق خود گروهبندی می شوند نه براساس سن، کلاس، درس
6- شرکت دانش آموزان در این گونه فعالیتها، اختیاری است نه اجباری.
7- برای فعالیتهای تربیتی و اجتماعی، هدفهای رفتاری تعیین می شود
8- فعالیتهای فوق برنامه نقص ثابت بودن چند ساله برنامه های درسی را جبران می کند.
9- انعطاف پذیری برنامه ها از خصوصیت اصلی فعالیتهای تربیتی و اجتماعی است .


ارزشهای فعالیتهای تربیتی و اجتماعی


1- رشد و تکامل:
2- تسهیل رشد و تکامل اجتماعی :
3- تهیه امکانات تفریحی سالم :
4- تکمیل و غنی سازی برنامه تحصیلی :
5- رعایت تفاوتهای فردی در علایق :
6- برقراری روابط سود بخش و مفید بین معلم و دانش آموز :
7- کمک به بهداشت روانی :


چگونگی مؤثر ساختن فعالیتهای فوق برنامه از طریق معلمان و اولیا مدرسه



1- فکر و طرح روشنی از فعالیتهای مورد نظر خود در ذهن داشته باشند.
2- به صورت کل منظور شوند، نه جدای از آن.
3- همه اصول یادگیری و آموزش در نظر گرفته شوند.
4-معلم نقش راهنما و هدایت کننده داشته باشد.
5- تعیین هدفهای رفتاری دقیق، تعیین و تنظیم شوند.
6- مداوم باشند، نه مقطعی.
7- اجرا با هم ارتباط داشته باشند.
8- روشها و شیوه های موثر اجرا شود.


پایه های اساسی سودمند کردن فعالیتهای فوق برنامه



1- شرکت همه دانش آموزان
2- تهیه و تنظیم برنامه ای سودمند و جامع
3- انتخاب تعداد و نوع فعالیتهای فوق برنامه با نظر دانش آموزان
4- فعالیتهای گروهی (نه انفرادی) انتخاب شود
5- معلمان در برنامه ریزی مسئولیتی به عهده گیرند.
6- اجتناب از رهبری آمرانه معلمان
7- ارتباط فعالیتهای تربیتی و اجتماعی با موضوعات درسی


چگونگی تشکیل کتابخانه مدرسه و کلاس



هدفهای کلی
انتظار می رود که خواننده، پس از مطالعه فصل، با اهمیت کتاب و کتابخانه، نقش آن در پرورش همه جانبه دانش آموزان و چگونگی تشکیل کتابخانه در مدرسه و کلاس آشنا شود.
هدفهای آموزشی
- نقش کتاب و کتابخانه را در پرورش همه جانبه دانش آموزان بیان کند.
- نقش خانه و مدرسه را در پرورش ذوق خواندن و برانگیختن شور پژوهش و تحقیق در دانش آموزان توضیح دهد.
- ضمن تعریفی مختصر از کتابخانه مدرسه، به پاره ای از هداف آن اشاره کند.
- چگونگی و نحوه تأسیس کتابخانه مدرسه را توضیح دهد.
- وظایف کتابخانه مدرسه را بیان کند.
- هدف اصلی کتابخانه مدرسه و کتابخانه عمومی را با هم مقایسه و ارتباط آن دو را با یکدیگر بیان کند.
- ویژگیهای کتاب خوب را ذکر کند.
- روش طبقه بندی کتابها را در کنون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیان کند.
- کتابدار و وظایف کتابدار را توضیح دهد.
- رده بندی دهدهی دیوئی را توضیح دهد.
- تدارک محیط خوب برای کتابخانه نیازمند رعایت ضوابط خاصی است آن را ذکر کند.
- نحوه عضو گیری در کتابخانه را شرح دهد.
- دو روش متداول امانت دادن کتاب را نام ببرد و توضیح دهد.
کتابخانه و کتاب

• کتاب نقش رابط را در رساندن پیام از منبع اطلاعاتی (نویسنده) به گیرنده اطلاعات

(خواننده) بازی می کند.
- افرادی که در کتابخانه به فعالیت و عرضه خدمات اشتغال دارند برقراری این ارتباط را
تسهیل می کنند.

• - کتاب به گونه های مختلف تعبیر شده است و، بنا به یک تعریف علمی، می توان گفت :

کتاب رسانه ای گروهی است که در آن مطالبی درج شده، قابل انتقال است
و بازیابی مطالب آن از نظر زمان و مکان محدود نیست.
سهم خانه و مدرسه:
اولین عاملی که در ایجاد علاقه به مطالعه و کتاب و کتابخانه مؤثر است و
اگر این مهم تحقق نیابد وظیفه مربیان و معلمان و اولیای مدرسه سنگین تر
می شود و لازم است که معلم مطالعـۀ کتب غیر درسی را، همچون وسیله ای برای پیشرفت و افزایش آگاهی و مهارت در دروس، به دانش آموزان معرفی کند و او را به مطالعه ترغیب و تشویق کند.


کتابخانۀ مدارس و هدفهای آن



کتابخانه در سالهای بالای دبستان تأثیر عمیق تری بر ذهن دانش آموزان می گذارد و در شکل گیری شخصیت آنان نقش مهمی بازی می کند. کودکان و نوجوانان، تحت تأثیر مطالب مناسب شکتابها، پا به دنیای بهترمی گذارند و در این دنیای وسیع پاسخ بسیاری از پرسشهای خود را درمی یابند و با
بسیاری از ارزش های اخلاقی و اجتماعی آشنا می شوند و در برقراری روابط اجتماعی مطلوب با دیگران و با دنیای اطراف موفق تر خواهند بود
برنامه آموزشی را زمانی کامل می داند که دانش آموزان غیر از کتابهای درسی از مجموعه کتابهای مناسب نیز سود ببرند.
نقش کتابخانه مدارس در گسترش مفهوم آموزش و غنا بخشیدن به محتوای
آن، پذیرفته شده است .
نقش کتابخانه مدارس در گسترش مفهوم آموزش و غنا بخشیدن به
محتوای آن، پذیرفته شده است و برنامه آموزشی را زمانی کامل می داند
که دانش آموزان غیر از کتابهای درسی از مجموعه کتابهای مناسب نیز سود ببرند.
کتابخانه در سالهای بالای دبستان تأثیر عمیق تری بر ذهن دانش آموزان می گذارد و در شکل گیری شخصیت آنان نقش مهمی بازی می کند. کودکان و نوجوانان، تحت تأثیر مطالب مناسب کتابها، پا به دنیای بهتر می گذارند و در این دنیای وسیع پاسخ بسیاری از پرسشهای خود را درمی یابند و با بسیاری از ارزش های اخلاقی و اجتماعی آشنا می شوند و در برقراری روابط اجتماعی مطلوب با دیگران و با دنیای اطراف موفق تر خواهند بود.
تأسیس کتابخانه


برای تأسیس کتابخانه باید مراحل زیر انجام شود:



1- اعضاء:
2- تصمیمات اتخاذ شده :
- تعیین محل کتابخانه و سالن مطالعه
- تعیین خط مشی مناسب برای تهیه و خرید کتاب
- تعیین و تقسیم بودجه و نحوه تامین بودجه برای خرید کتابهای بعدی
- تعیین مسئول اداره کتابخانه و انتخاب کتابدار علاقه مند
- تهیه کارتهای عضویت، دفاتر ثبت کتاب، دفاتر ثبت امانات
- تنظیم برنامه هفتگی استفاده از کتابخانه برای کلیه کلاسها
3- اجرا :


کتابخانه های مرکزی و کلاسی



کتابخانه مرکزی،: کتابخانه ای است که تمام منابع کتابخانه اعم از کتاب و فیلم و نوار و دیگر وسایل سمعی و بصری یکجا در محلی مناسب گرد می آیند و مراجعه کنندگان در سالن مطالعه به مطالعه می پردازند یا از آنجا کتاب دلخواه را امانت می گیرند. خدمات این کتابخانه تمام شاگردان مدرسه را در بر می گیرد.
کتابخانه کلاسی : یا مجموعه کتابهای کلاسی قفسه ای است در کلاس درس یا مجموعه مناسبی از کتابهای متعدد برای شاگردان همان کلاس است. حسن این کتابخانه کوچک در این است که کتابها در اختیار دانش آموز است و آموزگار بر مطالعه دانش آموز نظارت همیشگی دارد و کتابهای کتابخانه کلاسی بر مبنای سطح نیاز کلاسها انتخاب شده اند.



وظایف کتابخانه های مدارس



1- پاسخ گویی به نیازهای شاگردان و معلمان
2- کمک به پیشبرد برنامه درسی
3- تشویق دانش آموزان به مطالعه و سرعت بخشیدن به آن
4- ارتباط با سایر کتابخانه ها


ویژگیهای کتاب خوب برای دانش آموزان



1- شرایط ظاهری کتاب.
2- مطالب و فعالیتهای پیشنهادی باید بر اساس برنامه مشخص و هدفهای آموزشی استوار باشد.
3- مطالب کتاب باید با گروه سنی و قوۀ درک و فهم دانش آموزان مطابقت داشته باشد.
4- مطالب کتابها باید زمینه ها و صحنه های مناسبی برای پرورش معیارها و نگرشهای مطلوب انسانی فراهم کنند.
5- مطالب کتابها باید فرصتهایی برای پرورش روح همکاری فراهم آورند.
6- مطالب با زندگی روزمره و محیط اجتماعی کودکان ارتباط داشته باشند.
7- مطالب کتابها باید جدید، پیشرفته و متحول باشند.
9- مآخذ خارجی کتاب باید از اعتبار کافی برخوردارباشد.
10- مطالب کتابها باید سلامت و آرامش روانی دانش آموزان را در نظر گیرند


طبقه بندی کتابها در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان



1- گروه سنی الف) از 2 تا 6 سالگی- دوران قبل از دبستان
2- گروه سنی ب) سنین 7 تا 9 سالگی- کلاسهای اول، دوم و سوم ابتدایی
3- گروه سنی ج) سنین 10 تا 11 سالگی- کلاسهای چهارم و پنجم ابتدایی
4- گروه سنی د)سنین 12 تا 14 سالگی – کلاسهای اول، دوم و سوم راهنمایی
5- گروه سنی ه)سنین 15 تا 17 سالگی شامل کلاسهای اول تا چهارم متوسطه


اهم وظایف کتابدار



1- تهیه کتابهای مفید و مناسب و جدید برای دانش آموزان
2- تنظیم و دسته بندی کتابها به یکی از شیوه های مرسوم
3- ثبت اسامی کتابها همراه با شماره آنها در دفتر ویژه
4- تهیه و تدارک دفتر ثبت اعضا،
5- اشتراک درمجلات مفید و سودمند
6- جلد کردان کتابها
7- کمک و راهنمایی دانش آموزان در انتخاب کتاب
8- نمایشی کردن برخی از داستانهای کتابها
9- تشکیل نمایشگاه کتاب
10- برگزاری مسابقۀ کتابخوانی
11- نصب راهنمای کلی رده بندی دهدهی دیوئی
12- راهنمایی دانش آموزان
رده بندی دهدهی دیوئی

......................


محیط کتابخانه



1- دوری از سروصدای کلاسها یا کوچه و خیابان
2- فضای کتابخانه باید با تعداد شاگردان مدرسه تناسب داشته باشد.
3- نور کافی برخوردار باشد
4- رنگ دیوارهای کتابخانه روشن و آرامش بخش باشد .
5- کف کتابخانه باید خشک و تمیز باشد.
6- از تهویه مناسبی برخوردار باشد.
7- استفاده از شعارهای مناسب و سخنان بزرگان دین و شخصیتهای علمی
9- گذاشتن گلدانهای زیبا
10-عضو گیری برای کتابخانه
امانت دادن کتاب:
1- روش یک برگه ای
2- روش دو برگه ای





فصل سوم:



چگونگی تشکیل کتابخانه مدرسه و کلاس


هدفهای کلی



انتظار می رود که خواننده، پس ا ز مطالعۀ این فصل، با انواع انجمنهای مدرسه، اهمیت، اهداف، وظایف و طرز تشکیل هر یک از آنها آشنا شود


اهم هدفهای آموزشی



- - اهداف کلی انجمن اولیا و مربیان را بیان کند.
- اهداف دفتر مرکزی انجمن اولیا و مربیان را بیان کند.
- اهداف انجمن اولیا و مربیان مدرسه را بیان کند.
- طرز تشکیل انجمن خانه و مدرسه را شرح دهد.
- - تعریفی از انجمن اولیا و مربیان ارائه دهد.
- نکاتی را که باید در انتخاب انجمن اولیا و مربیان به آنها توجه کرد توضیح دهد.
- به پاره ای از علل بی توجهی والدین و آموزش و پرورش فرزندان خود اشاره کند.
- موضوع کار، نحوۀ تشکیل و اهداف شورای معلمان را شرح دهد.
- - دربارۀ انجمن دانش آموزان توضیح دهد و اهداف آن را فهرست وار بیان کند.


هدفهای کلی انجمن اولیا و مربیان



انجمن اولیا و مربیان هدفهای خود را در 14 بند به شرح زیر تدوین کرده است:


برخی از آنها عبارتند از:



1- آگاه ساختن پدران و مادران و مربیان به مسائل رشد کودکان و نوجوانان
2- تقویت حس مسئولیت پدران، مادران و مربیان
3- تقویت و تحکیم رابطۀ بین کودکان و نوجوانان، با اولیا ومربیان
4- تحکیم مبانی شخصیت و خودآگاهی در کودکان و نوجوانان
5- آشنا ساختن کودکان و نوجوانان با نهادهای انقلابی جامعه
6- تقویت ارتباط بین خانه و مدرسه(اولیا و مربیان)
7- تقویت حس مسئولیت برای شرکت و همکاری هرچه بیشتر اولیا
8- بررسی عوامل منفی اجتماعی
10- همکاری نزدیک با مراکز مشاورۀ انجمن اولیا و مربیان
11- آشنا کردن اولیا به مسائل اقتصادی


هدفهای دفتر مرکزی انجمن اولیا و مربیان



1- آگاه تر کردن پدران و مادران به معارف اسلامی
2- تبیین مسئولیتها و تقویت احساس مسئولیت در اولیا و مربیان
3- ایجاد تقویت و تحکیم رابطۀ صمیمانه میان اولیا و مربیان
4- فراهم کردن موجبات تحکیم مبانی شخصیت و تقویت خودآگاهی
5- مطالعه و بررسی علل و عواملی ناسازگاری
6- آشنا ساختن اولیا با مسائل اقتصادی خانواده و جامعه و تخصصهای ضروری
7- جذب امکانات و نیروهای مردمی .




هدفهای انجمن اولیا و مربیان مدرسه



1- تفکر، تلاش، یاری و همکاری
2- جلب توجه اولیای دانش آموزان و کارکنان مدرسه
3- ایجاد و تحکیم پیوندهای انسانی (عاطفی و اخلاقی)
4- همکاری و نظارتهای پزشکی و بهداشتی مداوم.
5- بهره مندی از افراد خیرو علاقه مند


تعریف انجمن اولیا و مربیان



انجمن اولیا و مربیان هر واحد آموزشی هیئت منتخبی است از پدران و مادران دانش آموزان و مربیان همان مدرسه که با تفاهم و صمیمیت در زمینۀ تحقق اهداف انجمن، برطبق اساسنامه، فعالیت و همکاری می کنند


انتخابات انجمن اولیا و مربیان



انتخاب افراد واجد شرایط اولین گام، مهمترین اقدام و سنگ زیربنا به شمار می آید که بقیۀ اقدامات به آن متکی و وابسته است. در آیین نامه انجمنهای اولیا و مربیان مدارس، شرایط عضویت، تعداد اعضای انجمن، چگونگی انتخاب اعضا و تشکیل انجمن ورهنمودهای لازم برای برگزاری مطلوب انتخابات، مطرح شده و راهنمای خوبی اند برای آنکه رؤسای مدارس انجمن را به نحو مناسبی تشکیل دهند و بهره گیری از آن مطلوب باشد. در این آیین نامه، جدول زمانبندی شده برای فعالیت یکساله تدوین شده و کارها و فعالیتهایی که باید در هر یک از ماههای سال انجام پذیرد به تفکیک تعیین گردیده است.


عوامل و مسائل بازدارندۀ والدین



1- متارکۀ پدر و مادر.
2- گرفتاریهای شغلی والدین
3- طرد کودک از طرف والدین..
4- محروم بودن خود والدین از تحصیلات.
5- درگیریها و نزاعهای مستمر بین والدین.
6- انحرافات مختلف و اعتیاد والدین.
7- وجود ناپدری و یا نامادری در خانواده.
8- فقر اقتصادی.
9- کثرت اولاد در خانواده.
10- مشکلات عاطفی و اختلالات روانی والدین.
11- تصور مطرح شدن کمکهای مالی به مدرسه در جلسات انجمن.


شورای معلمان



شورای معلمان متشکل است از:
مدیر،
معاونان
معلمان یا
منتخب معلمان
انجمن دانش آموزان


فعالیتهای انجمن دانش آموزان :



- کمک به جبران عقب مندگیهای درسی دانش آموزان در ساعات رسمی و غیر رسمی.
- رسیدگی به حضور و غیاب دانش آموزان و بررسی علل تأخیر ورود و غیبت.
- رسیدگی به وضع بهداشتی و نظافت مدرسه و کلاسها
- تعیین دانش آموزان ضعیف در دروس مختلف.
- تهیه و ارائه طرحهای مناسب، برای بهبود فعالیتهای مدرسه.
- نظارت بر وسایل ورزشی و بازیهای دانش آموزان و مطرح ساختن آنها با اولیای مدرسه.


انجمنهای دیگر دانش آموزی


فعالیتهای تربیتی و اجتماعی گوناگون انجمن های دیگر:
- تشویق دانش آموزان به شرکت در فعالیتهای اخلاق و ابتکاری
- کمک به دانش آموزان در کسب مهارتهای اجتماعی
- پیشبرد رشد خصایص شخصی مطلوب
- توانا ساختن دانش آموزان، به شناسایی شغلهای مناسب
- تشویق دانش آموزان به فراگیری کارها و فعالیتهای ذوقی و تفریحی
- صرف نیروی دانش آموزان در فعالیتها ی بدنی سالم
- کمک به دانش آموزان برای رشد خصایص رهبری و قبول مسئولیت
- راهنمایی دانش آموزان، به استفادۀ مطلوب از اوقات فراغت


انجمنهای دیگر دانش آموزی



انجمنهای عمومی
انجمنهای زبان و ادبیات فارسی
*انجمنهای زبانهای خارجی
*انجمنهای مربوط به تربیت بدنی
*انجمنهای تحقیقات اجتماعی
*انجمنهای کشاورزی
*انجمنهای هنری و صنعتی و فنی
انجمنهای علوم و ریاضیات
*انجمنهای خانگی
*انجمنهای کارهای دستی
*انجمنهای موسیقی




فصل چهارم:



بازدیدها و گردشهای علمی:



هدفهای کلی
انتظار می رود که خواننده، پس از مطالعۀ این فصل، با تعریف اهمیت و ارزش گردشهای علمی،
چگونگی ایجاد شرایط لازم و نحوۀ برنامه ریزی صحیح برای تدارک گردشهای علمی و همچنین
تعریف اردو، انواع آن، اهداف کلی و تربیتی اردوها و نحوۀ تدارک آنها آشنا می شوند:


اهم هدفهای آموزشی



- فواید و اهمیت بازدید و گردش علمی را تضیح دهد.
- شرایط لازم برای تدارک گردش علمی را ذکر کند.
- اهداف کلی بازدیدها و گردشهای علمی را بیان کند.
- انواع تقسیم بندی بازدیدها را توضیح دهد.
- مراحل یک بازدید یا گردش علمی را نام ببرد و هر یک را به اختصار توضیح دهد.
- انواع اردوها را نام ببرد و توضیح دهد.
- اهداف کلی اردوها را ذکر کند.
- اهداف تربیتی اردوها را در مقطع ابتدایی بیان کند.
- جنبه های مثبت و منفی گردشهای علمی را نقد و ارزیابی کند. .
دامنۀ گسترش گردشهای علمی با توجه به کاربرد بالای بازدیدها و گردشهای علمی در همه می توان دامنۀ بهره گیری از این فعالیتها را از کودکستان به دبستان، راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه تعمیم داد.


تعریف بازدید و گردش علمی



بازدید و گردش علمی یک سفر آموزشی است که از پیش به دقت طراحی و برنامه ریزی شده است و در آن گروهی از دانش آموزان به مشاهدۀ مستقیم مکان، شیء،پدیده یا دستگاهی می پردازند و از طریق مشاهدۀ مستقیم اطلاعات دست اول کسب می کنند.



اهمیت، ارزش، فواید و هدفهای بازدید و گردش علمی



1- کمک در تحقق بخشیدن به اهداف آموزشی یک درس
2- آشنایی بیشتر با مراکز علمی و فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی جامعه.
3- آشنایی بیشتر دانش آموزان، با محیط زندگی خود
4- آگاهی بیشتر دانش آموزان از شغلها، حرفه ها، فعالیتهای علمی و فرهنگی
5- کمک به شکوفایی استعدادها، تواناییهای ذهنی و ابتکارها و خلاقیتهای دانش آموزان
6- آشنایی با تاریخ فرهنگی، سیاسی، علمی، صنعتی، کشاورزی و...
7- ایجاد تنوع در برنامه های درسی رسمی
8- آشنا شدن مربیان با ویژگیهای شخصی و رفتاری دانش آموزان در بیرون از مدرسه و کلاس
9- شناخت دانش آموزانی که به نوعی مشکلات رفتاری، عاطفی و خانوادگی دارند
10- افزایش حس همکاری، مساعدت به دیگران، برقراری روابط صمیمانه بین شاگردان،
شرایط لازم برای تدارک گردش علمی:
زمانی باید دانش آموزان را به گردش علمی برد که ضرورت آن احساس شود هدف از گردش مشخص باشد.
هنگام گردش علمی لازم است که برنامه طبق زمان از قبل تعیین شده پیش برود، پرسشهای متعدد مطرح گردد و دانش آموزان در یافتن پاسخهای لازم کمک شوند.


بازدید و گردشهای علمی از حیث زمان به 4 دسته تقسیم می شوند:



1- گردش علمی کوتاه مدت و سریع: در این نوع گردشهای علمی یک یا دو نفر از دانش آموزان در طول ساعات کلاس درس انتخاب می شوند که آزمایشی را برای بقیۀ افراد کلاس انجام دهند.
2- گردش علمی در محیط مدرسه یا مجاور مدرسه: مثلاً در مورد مصالح ساختمانی به کار رفته در احداث مدرسه به مشاهده و بحث بپردازند.
3- گردش علمی روزانه: این گونه بازدیدها به دلیل احتیاج به زمان بیشتر، بازدیدها و گردشها برنامه ریزی و کوششهای بیشتری را نیاز دارند.
4- گردش علمی هفتگی: از این نوع گردش، در مدارس ابتدایی و راهنمایی استفاده نمی شود، لیکن دانش آموزان دورۀ دبیرستان می توانند برای مطالعه در برخی زمینه ها مانند زیست شناسی و زمین شناسی از این نوع گردش علمی استفاده کنند


انواع بازدیدها و گردشهای علمی بر اساس محتوا



به منظور سهولت در تعیین هدفها و انتخاب مکان برای بازدید،
مراکز بازدید را می توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد:
- مراکز علمی
- مراکز فنی و صنعتی
- مراکز فرهنگی
- مراکز هنری
- مراکز تاریخی
- مراکز تفریحی و ورزشی
- مراکز مذهبی


تقسیم بندی بازدیدها بر حسب مقاطع تحصیلی، جنسیت و موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی:



1- تقسیم بندی بر اساس مقاطع و پایه های تحصیلی
2- تقسیم بندی بر اساس کتب درسی
3- تقسیم بندی بر اساس شهر و روستا و موقعیتهای مختلف منطقه
4- تقسیم بندی بر اساس جنسیت کودکان، نوجوانان و جوانان


مراحل بازدید یا گردش علمی:



1- مرحلۀ قبل از بازدید:
الف) هدفهایی برای تدارک بازدید و گردش علمی.
ب) طرح و برنامه ریزی توسط مسئولان:
پ) طرح و برنامه ریزی خود دانش آموزان:
ت) شیوه انتخاب دانش آموزان:
ث) گروهبندی دانش آموزان:
ج) تهیه وسایل: تهیۀ مواد و وسایل برای بازدیدها
چ) انتخاب وسیلۀ نقلیۀ مناسب و نظارت بر رفت و برگشت
ح) شناسایی قبلی محل:


خ) تعیین زمان رفت و برگشت



د) فعالیتهای جنبی تا رسیدن به محل بازدید در وسیلۀ نقلیه


مراحل بازدید یا گردش علمی:


2- مرحلۀ هنگام بازدید:
مرحله اصلی بازدید و گردش علمی همین مرحله است. در این مرحله به مراقبتهای مربیان از دانش آموزان نیز باید توجه کرد. خطرهای زیادی ممکن است دانش آموزان را تهدید کند که به برخی از آنها اشاره می شود:
- گم شدن در جنگل، سقوط از کوه یا صخره، افتادن درون رودخانه یا دریاچه، خوردن علفهای سمی و میوه های سمپاشی شده، نیش حشرات و گزنده ها، دست زدن به ابزار و آلات صنعتی نظیر دستگاه پرس یا اره برقی و...
در این مرحله بر رعایت نظم و انظباط، دور نشدن از محل و افراد گروه، یادداشت برداری و مشاهدۀ دقیق تأکید می شود.
3- مرحلۀ بعد از بازدید:
در این مرحله به نحوۀ بازگشت، فعالیتهای ویژه، ارسال نامۀ تشکر آمیز و نتیجه گیری اشاره می شود.
نحوه برگشت: باید تدابیری اتخاذ شود تا دانش آموزان با وسایل نقلیۀ آنان در ساعت مقرر به محل موردنظر بازگشت کنند.
فعالیتهای بعد از بازدید: روزنامه دیواری، بولتن و جزوه های کوچک می توانند منعکس کنندۀ آرای دانش آموزان و محاسن و معایب بازدید باشند.
ارزشیابی: اگر ارزشیابی بازدید درست انجام شود، راهنمای مربیان در تدارک بازدیدهای مطلوب در آینده خواهد بود.
ارسال نامه: دانش آموزان با کمک مربی خود، می توانند نامه ای تشکرآمیز به مسئول مرکز بازدید شده بنویسند.
نتیجه گیری: از هر گردش و بازدید علمی که با دقت برنامه ریزی شود نتایج بسیاری به دست می آید که از آن جمله می توان موارد زیر را نام برد:
1- تفهیم مطالب کتابهای علمی که به صورت نظری یا با ارائه تصویر تدریس شده اند.
2- افزایش علاقۀ دانش آموزان به موضوع درسی
3- ایجاد عادت به رفتارهای مقبول مردم و آشنایی با خطرهای احتمالی و همچنین وسایل ایمنی.
4- پرورش فن مشاهده و تحقیق
5- بالا بردن سطح اطلاعات و دانش شاگردان در محدودۀ مطالب رسمی و فراتر از کتابهای درسی.
6- انجام دادن کارهای ذوقی و گرایش به هنر یا، به عبارت دیگر، کشف استعدادهای مختلف دانش آموزان.
7- آشنایی با جنبه های مختلف زندگی. - گم شدن در جنگل، سقوط از کوه یا صخره، افتادن درون رودخانه یا دریاچه، خوردن علفهای سمی و میوه های سمپاشی شده، نیش حشرات و گزنده ها، دست زدن به ابزار و آلات صنعتی نظیر دستگاه پرس یا اره برقی و...
در این مرحله بر رعایت نظم و انظباط، دور نشدن از محل و افراد گروه، یادداشت برداری و مشاهدۀ دقیق تأکید می شود.
3- مرحلۀ بعد از بازدید:
در این مرحله به نحوۀ بازگشت، فعالیتهای ویژه، ارسال نامۀ تشکر آمیز و نتیجه گیری اشاره می شود.


معیارهای موفقیت در گردش علمی:


1- مفید بودن
2- فعال بودن دانش آموزان
3- هیجان انگیز و شوق انگیز بودن
4- داشتن جنبۀ اقتصادی



دلایل کم توجهی به بازدیدها و گردشهای علمی

1. - نارضایتی برخی والدین
2. - احتمال بروز حوادث
3. - حجم کتابهای درسی و عدم تناسب آنها با ساعات درسی
4. - جنبۀ عاطفی و روانی
   
   
   
   

مناطقی که دانش آموزان شهری برای بازدید و مشاهده به آنها دسترسی دارند:


1- بازدید از ساختمانها و مشاهدۀ کار سیم کشی، عایق کاری، بنایی، تزیینات ساختمان
2- کارخانه ها و کارگاههای مختلف از قبیل آهنگری، نجاری، سیم کشی برق
3- مراکز تجاری مانند بازار شهر، بازارهای محلی، سوپر مارکتهای شهر،
4- مؤسسات دولتی، از قبیل مراکز آتش نشانی، ادارۀ رادیو وتلوزیون و پارکها .
5- مناظر طبیعی مانند تپه ها، کوهها، رودها، دریاچه ها و دره ها
6- باغها، مزارع و بنگاههای دامداری و دامپروری



مناطقی که کودکان روستایی می توانند بروند و مشاهده کنند



1- باغ و صحرا که دانش آموزان می توانند به سهولت به آنها دسترسی پیدا کنند.
2- گردش در جنگل اگر امکان پذیر باشد، واقعیتهای بیشتری را فراروی دانش آموزان قرار می دهد.
3- آشنا ساختن کودکان روستایی با محیط زندگی خود برای آموزش آنان کافی نیست. مثلاً موسیقی و هنرهای دیگر ممکن است به مدارس روستایی راه نیافته باشد، ولی آثار هنری عموماً در شهرها تمرکز دارند.
4- بازدید از باغ میوه به دانش آموزان کمک می کند تا دربارۀ نحوۀ سمپاشی یا پیوند زدن درختان و هرس شاخه ها اطلاعاتی جمع آوری کنند و با نقش مفید زنبور عسل و نقش زیان آور حشراتی مثل شته و سوسک در زندگی گیاهان آشنا شوند.
5- اگر رد اطراف مدرسه مرداب یا برکه ای وجود دارد، از آن نیز می توان اطلاعات زیادی درباره زندگی گیاهان آبزی و طرز تشخیص آنها، تفاوت آنها با گیاهان خشکی برای دانش آموزان فراهم آورد.
6- اگر در نزدیکی مدرسه جایی را حفاری کرده باشند، محل مناسبی برای جمع آوری اطلاعات درباره زمین خواهد بود.
7- اگر در محل برای بازدید از امکانهای پرورش حیوانات اهلی مانند زنبور عسل، کرم ابریشم، گوسفند و گاو باشد، دانش آموزان برای بسیاری از پرسشهای خود می توانند پاسخ مناسبی به دست آورند و معلومات خود را افزایش دهند.


تعریف اردو



تجمع گروهی از دانش آموزان در محل خاصی که اصطلاحاًاردوگاه نامیده می شود،


در جهت نیل به هدفهای پیش بینی شده، خارج از چارچوب رسمی کلاس و مدرسه.



جریان اداری برگزاری اردو



یکی از اصول مهم در اجرای برنامۀ اردو این است که تا زمانی که موافقت لازم مبنی بر اجرای برنامه های اردو از سوی مسئولان ذیربط دریافت نگردیده است از دادن وعدۀ قطعی به دانش آموزان خودداری شود.


* برگزاری اردوی موقتی



هر آموزشگاهی قبل از برگزاری اردوهای چند روزه باید یک اردوی مقدماتی یکروزه با شرکت دانش آموزانی که قرار است به اردوی چند روزه اعزام شوند برگزار کند.


*سرپرست اردو



انتخاب سرپرست اردو و مربیان همراه، باید سعی شود کسانی انتخاب شوند که از تجربیات کافی اردویی برخوردار و خوش برخورد، علاقه مند، دلسوز و آشنا به مسائل تربیتی باشند.


*جلسۀ توجیهی برای اولیا



قبل از برگزاری اردو، ابتدا باید جلسه ای توجیهی برای اولیا یا سرپرستان درجه اول دانش آموزان شرکت کننده در اردو ترتیب داد.


*رضایت نامۀ کتبی



دانش آموزان شرکت کننده در اردو باید قبل از برگزاری اردو، از اولیای خود رضایت نامۀ کتبی در دست داشته باشند. سپس همراه با تهیۀ گزارشی از چگونگی برگزاری اردو، بایگانی شود.


شرکت برخی از والدین در اردو



مکان اردو و امکانات موجود در آن باید متناسب با تعداد شرکت کنندگان و هدفهای اردو باشد.


*وظیفۀ سرپرست اردو



سرپرست یا مسئول برگزاری اردو باید اطلاعات لازم از مکان اردوگاه و امکانات موجود در آن را قبل از برگزاری اردو کسب کند . سرپرست و مربی اردو بهتر است تا پایان اردو و تهیۀ گزارش کار ثابت بوده و از تغییر و تعویض آنان به جز در موارد ضروری خودداری شود.


*نکاتی راجع به مسیر رفت و برگشت و توقفگاه ها


سرپرست برنامۀ اردو باید مکانهای توقف در طول مسیر را قبل از حرکت شناسایی کند و هماهنگی های لازم را انجام دهد تا در هنگام توقف با مشکلات خاصی مواجه نشود. برای اینکه خطر به حداقل کاهش پیدا کند، سرپرست مربیان و دانش آموزان حق توقف در کنار رودخانه یا دریا را ندارند، مگر در چارچوب ضوابط و قوانین خاص و آن هم با حضور نجات غریق و مسئولان شنا.


*وسیلۀ نقلیه و راننده



وسیله نقلیه، چه مینی بوس و چه اتوبوس، باید از شرکتهای مسافربری معتبر و قانونی تهیه شود و به هنگام انعقاد قرارداد برگ معینۀ سلامت خودرو به رؤیت مسئولان برنامه برسد. باید دقت شود که بیش از ظرفیت قانونی، دانش آموز در اتوبوس سوار نشود.


ضوابط انتخاب دانش آموزان برای شرکت در اردو


دانش آموزان شرکت کننده در اردو باید طبق ضوابط و مقررات معین و مشخصی انتخاب شوند و باید از ادغام چند ضابطه در یک برنامه اردویی خودداری کرد. پاره ای از ضوابط عبارتند از :


1- دانش آموزان ممتاز علمی واخلاقی
2- دانش آموزان وابسته به خانواده معظم شهدا، جانبازان، معلولان و آزادگان.
3- فعالان پرورشی، اعضای هلال احمر.
4- دانش آموزان انجمنهای اسلامی و بسیج دانش آموزی.
5- برگزیدگان مسابقات، با رعایت شرط سنی.
6- دانش آموزان بی بضاعت و افراد یتیم.
7- دانش آموزانی که از لحاظ درسی ضعیف اند و می توان از طریق اردو به افزایش معلومات آنها کمک کرد.
8- دانش آموزانی که مشکل روانی و اخلاقی دارند و می توان از طریق اردو تغییر مطلوبی در آنان ایجاد کرد.
9- دانش آموزانی که جدیداً وارد آموزشگاه شده اند، برای آشنایی بیشتر آنان با مربیان و توجیه مقررات آموزشی و تربیتی آموزشگاه.


*اردوهای تربیتی



یکی از حساسترین و مهمترین انواع اردو به ویژه در آموزش و پرورش اردوهای تربیتی اند معمولاً این اردوها در آموزش و پرورش برای شناسایی و کشف استعدادهای مختلف دانش آموزان و فراهم آوردن زمینه های رشد آنان و نیز بررسی مشکلات و موانع احتمالی موجود در این راه در فضای سالم و دوستانه و به دور از چهار دیواری و فضای رسمی مدرسه و کلاس تشکیل می گردند.


هدفهای کلی از برگزاری اردوها



1- تربیت دانش آموزان بر اساس آداب اسلامی در شئون فردی و اجتماعی.
2- تزکیه و تهذیب نفوس و رشد فضایل و مکارم اخلاقی بر اساس ایمان به خدا و تقوای اسلامی.
3- شناخت خصوصیت اخلاقی و رفتاری منفی برخی از دانش آموزان
4- شناخت خصوصیت اخلاقی مثبت دانش آموزان،
5- شناخت ذوق و استعدادهای نهفتۀ دانش آموزان در ابعاد مختلف و پرورش و هدایت آنها.
6- پرورش روحیۀ احترام به قانون و التزام به رعایت آن.
7- پرورش روحیۀ استقلال طلبی و مسئولیت پذیری.
8- ایجاد روحیۀ صرفه جویی و پرهیز از اسراف.
9- پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان به نحو مطلوب بر اساس ارزشهای اصیل.
برخی هدفهای تربیتی اردو در مقطع ابتدایی
1- آماده سازی دانش آموزان برای پذیرش تربیت اسلامی در شئون فردی و اجتماعی.
2- اصلاح زمینه های خودکامگی و ایجاد روحیۀ تعاون و همکاری در فعالیتهای گروهی
و رعایت احترام به حقوق دیگران.
3- آموزش عملی رعایت بهداشت فردی و جمعی و حفظ بهداشت محیط زیست.
4- تقویت فضایل اخلاقی در خلال برنامه های تربیتی هدفدار و قابل ارزشیابی.
5- ایجاد علاقه به کار و کوشش و فراهم آوردن زمینه های عملی آن.
6- ایجاد روحیه علاقه مندی به نظم و انظباط و مسئولیت پذیری و التزام عملی به آن.
7- ایجاد زمینه مناسب در دانش آموزان به منظور کسب استقامت و
آمادگی در برخورد با مشکلات.



رفتارهای ناهنجار کودکان و راههای پیشگیری و درمان آنها:



مشکلات رفتاری متداول بین کودکان سنین دبستان را به شرح زیر عنوان می گردد:
1- زودرنجی و حساسیت بسیار زیاد: حساسیت زیاد کودک به تأیید در اواخر کودکی، یعنی آغاز مدرسه تا شروع دورۀ بلوغ، سبب زودرنجی یکی از مشکلات رفتاری رایج بین کودکان دبستانی است.
2- دروغگویی: روان شناسان دروغگویی کودکان را در هفت دسته جای داده اند:
1- روغ بازی، که با آن حوادث تخیلی یا بازی را به دیگران می باورانند.
2- دروغ مبهم، که از ناتوانی کودک در گزارش دقیق جزییات و یا مغالطه کردن دربارۀ موضوعی بنا به پیشنهاد و تشویق فرد دیگر ناشی می شود.
3- دروغ پوچ، که کودک برای جلب توجه دیگران به کار می برد.
4- دروغ انتقامجویانه، که از نفرت ناشی می شود.
5- دروغ محدود، که ناشی از ترس از انظباط شدید و تنبیه بدنی است.
6- دروغ خودخواهانه، دروغ حساب شده ای برای گول زدن دیگران و رسیدن به هدف.
7- دروغ عرفی و یا وفادارانه به منظور حفظ و مراقبت از یک دوست.


3- تقلب



روان شناسان برای تقلب چهار دلیل عمده می کنند:
1- وقتی که تکالیف درسی بیش از حد دشوارند.
2- وقتی که معیارهای والدین و معلمان و یا حتی خود کودک بیش از حد توان اوست.
3- وقتی که والدین، معلمان یا خود کودک برای نمره بیش از درک مطلب ارزش قائلند.
4- وقتی که کودک احساس بی کفایتی یا ناامنی می کند.


4- دزدی



کمک و درمان در مورد کودکی که دست به دزدی می زند بستگی تام به شناخت انگیزه های حاکم بر رفتار او دارد.


5- کمرویی و انزواطلبی



تلاش معلمان در اجتماعی کردن هر چه بیشتر این گونه کودکان اهمیت زیادی دارد. معلم آگاه باید توجه داشته باشد که کودکان کمرو نیز تواناییها و شایستگیهای ویژه ای دارند که با راهنمایی و تشویق می توان آنها را در فعالیتهای گروهی به کار گرفت.


6- حسادت



حسادت واکنشی هنجاری است که کودک در برابر از دست دادن محبت واقعی، فرضی، یا تهدید به آن از خود نشان می دهد. حسادت به ناشادی فرد حسود می انجامد و در موارد شدیدتر به ناسازگاری منتهی می شود. حسادت اغلب محصول موقعیت خانوادگی، به ویژه نگرش مادر و روشهای انضباطی اوست. لذا مادران باید از توجه بیش از حد(زیاد یا کم) به فرزندان خود دوری کنند و از به کار گرفتن شیوه های انظباطی ناهماهنگ و ناهمخوان، که هر دو از عوامل تشدید کنندۀ حسادت اند، بپرهیزند.


7- ترس



بیشتر ترسهای کودکان در سنین مختلف ناشی از یادگیری است. بسیاری از ترسها بر اساس «شرطی شدن عامل» ایجاد می شوند.


8- نگرانی



متداولترین نگرانیهای کودکان عبارتند از:
1- نگرانیهای خانوادگی، شامل نگرانی در مورد سلامت و امنیت اعضای خانواده و سرزنش و تنبیه به دست والدین.
2- نگرانیهای مدرسه ای، شامل دیر رسیدن به مدرسه، رد شدن در امتحان، سرزنش وتنبیه به دست معلم، عقب ماندن از همکلاسیها و...


9- اضطراب



اضطراب از ترس مهمتر است و در خلال سالهای کودکی، مخصوصاً از 4 تا 6 سالگی، افزایش می یابد و از لحاظ کمی و کیفی در کودکان مختلف و حتی یک کودک در زمانهای مختلف متفاوت است. یکی از علائم مشخص کننده فرد مضطرب، پرکاری یا کم کاری است. اضطراب بی شک نشانۀ مقدماتی ناسازگاری در کودک است.


10- خشم


محیط خانه و مدرسه، نوع انضباط و روشهای تربیت کودک نقش مهمی در تعیین شدت و فراوانی خشم کودک بازی می کند. یکی از ویژگیهای برجستۀ کودکان خشمگین آن است که واکنشهای آنان با عوامل و محرکهایی که آنان را به خشم آورده است چندان تناسبی ندارند و معمولاً شدیدتر است.


11- پرخاشگری



پرخاشگری ممکن است یا از ناکامی اساسی ناشی شود یا به علت وجود الگوهای پرخاشگرانه در محیط کودکان به وجود آید. پرخاشگری معمولاً در زمان خستگی کودک یا قبل از غذا خوردن یا خوابیدن او شدیدتر می شود.


رفتارهای ناهنجار نوجوانان



به طور کلی هم پسران و هم دختران به طور فزاینده ای با مشکلات عاطفی مواجه اند.


1- ترس در نوجوانی:



ترسهای نوجوانی بستگی زیادی به عوامل سن دارد. معمولاً ترس در دانش آموزان دورۀ راهنمایی شدید و بیشتر از حیوانات، طوفان، تنهایی در خانه، دزد و چیزهای ناشناخته است. دربین دانش آموزان دبیرستانی بیشتر ترسها متمرکز است بر فعالیتهای مدرسه ای آنان. چون بسیاری از ترسها با ایجاد محرکهایی شرطی شده اند، غالباً می توان ترسها را با از نو شرطی کردن وسیلۀ یادگیری ازبین برد. روشهای منفی و غیر مؤثر در خلاصی از ترس عبارتند از: نادیده گرفتن ترس، اجبار به تماس با موقعیت ترسناک، دور نگه داشتن فرد از موقعیت ترسناک. روشهای مثبت و مؤثر در از بین بردن ترس عبارتند از: فرصت دادن به فرد تا با موقعیتهای ترسناک از نزدیک آشنا شود – آشنایی و معرفی تدریجی فرد با محرکهای ترسناک – توجیه فرد با بیانی روشن و قابل فهم و اطمینان بخشیدن به او.


2- نگرانی در نوجوانی



نگرانی اندیشیدن ناسازگارانۀ مداوم فرد است. شخص نگران همواره به ناراحتیهایش می اندیشد. نگرانی مداوم در دانش آموزان هرگز با گفتن اینکه«نگران نباش» از بین نمی رود . مراجعه به مشاوران و روان شناسان راه مطلوب و مناسبی است.


3- خشم در نوجوانی



محرک خشم در نوجوانی بیشتر اجتماعی است. مهمترین علل خشم در بین دانش آموزان دورۀ راهنمایی عبارتند از: تحقیر شدن، رفتار غیر عادلانۀ بزرگسالان، تحمیل عقیده، زورگویی خواهرو برادر وغیره.... برای دانش آموزان دبیرستانی احتمالاً مهمترین علل خشم عبارتند از: تبعیض معلم، والدین و اعضای خانواده و دوستان و نیز رفتار غیر منصفانۀ آنان. حرف زدن متداولترین واکنش نوجوانان عصبانی است. در اوایل نوجوانی، همزمان با خشم، رفتار کودکانه ای در نوجوان مشاهده م شود، او گهگاه پایش را به زمین می کوبد، لگد می زند یا چیزی پرتاب می کند. دختران نیز غالباً گریه می کنند. درواواخر نوجوانی این رفتارها بهتر و اصلاح می شوند.


4- عصبانیت در نوجوانی



نوجوان به محرکهایی که افراد دیگر نادیده می گیرند، معمولاً واکنش بیش از حد نشان می دهد. رفتارهای عصبی گاه عادتهایی مانند جویدن ناخن، بازی کردن با مو، روی میز زدن و تکان دادن پا را در نوجوان به وجود می آورد.


5- احساس حقارت در نوجوانی


برای تشخیص احساس حقارت و بی کفایتی در زندگی روزمره، شش ملاک مهم پیشنهاد می شود: حساسیت زیاد نوجوان به انتقاد، خود را مرجع همۀ انتقادها دانستن، انزوای شدید، واکنش بیش از حد به چاپلوسی دیگران، واکنش نا مطلوب نسبت به رقابت و گرایش به تحقیر دیگران. به بیان دیگر، باید به این گونه افراد این شناخت را داد که باید خود را نه با شکست بلکه با موفقیتهای خویش بسنجند.


6- ناکامی در نوجوانی



ناکامی عبارت است از: حالت برانگیختگی عاطفی که در آن عامل خشم و نومیدی نیز حضور دارد. منابع و عوامل ناکامی به شرح زیر است:
1- نارساییهایی زیست شناختی مانند نقص جسمی یا ذهنی که بسیار هم جدی اند، زیرا فرد اغلب آرزوها و آمالی بیشتر و بالاتر از حد تواناییش در سر می پروراند.
2- عادتها یا مهارتهایی که نامناسب و ناکافی اند و نوجوان برای سازگاری مطلوب با شرایط محیطی و اجتماعی فاقد مهارتهای لازم است که این خود باعث ناکامی می شود.
3- کمبودها یا کاستیهای محیطی که ممکن است مادی و اجتماعی باشند، مانند نداشتن پول، دور از دسترس بودن مراکز رفاه اجتماعی و...
4- تعارض بین انگیزشهای مخالف مانند اینکه نوجوانی می خواهد از اعمال و رفتار گروههایی که متعلق به آنهاست تبعیت کند، در حالی که این اعمال و رفتار با معیارهای خانواده او رد تعارض است.


7- اضطراب در نوجوانی



اضطراب حالتی عاطفی است که در آن عامل مبهمی از ترس ناشی از پیش بینی حوادث نامطبوع در آینده وجود دارد. اضطراب را می توان به کمک محرکهای درونی و بیرونی از بین برد. اضطراب یکی از وجوه مشترک شخصیت در همۀ نوجوانان است که از طریق :
1- درمانگاه های تخصصی روان پزشکی
2- خدمات مشاوره روان درمانی
می توان به علل آن پی برد.
درماده 1، دستورالعمل مرکز مشاورۀ خانواده به شرح زیر تعریف شده است:
«مرکز مشاوره خانواده به محلی اطلاق می شود که به فعالیتهای مشاوره ای بر اساس برنامه های دفتر مرکزی انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران می پردازد. این مرکز دارای کادر اداری و اجرایی مخصوص به خود است.»
درماده 2 ، برخی از دستورالعمل وظایف مرکز مشاورۀ خانواده در بند های زیر تدوین شده است:
1- راهنمایی والدین در جهت رعایت تربیت سنی فرزندان.
2- مشاوره برای رفع مسائل اخلاقی و تربیتی و مشکلات بین والدین و فرزندان.
3- راهنمایی دانش آموزان و والدین آنها در امور آموزشی و هدایت تحصیلی و شغلی.
4- راهنمایی والدین در زمینه تأمین بهداشت جسمانی و روانی خانواده.
5- راهنمایی والدینی که کودکان استثنایی دارند و ارجاع آنها به مراجع ذیصلاح.
6- راهنمایی والدین در استفاده بهینه از اوقات فراغت دانش آموزان.
7- در دستورالعمل اجرایی مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده مراکز به دو صورت تعیین شده اند:
1- مرکز درجه یک: به مرکزی گفته می شود که مراجعان نسبتاً زیادی دارد و دارای یک نفر سرپرست و 3 تا 6 نفر مشاوره و مددکار است. این مرکز در طول هفته حداقل چهار روز(معادل 16 ساعت) فعال است.
2- مرکز درجه دو: به مرکزی گفته می شود که در حد متعارف به آن مراجعه می شود و دارای 1 یا 2 نفر مشاور است. در این گونه مراکز یکی از مشاوران با حفظ سمت به عنوان سرپرست انجام وظیفه خواهد کرد.


درماده 2 ، برخی از دستورالعمل وظایف مرکز مشاورۀ خانواده در بند های زیر تدوین شده است:



1- راهنمایی والدین در جهت رعایت تربیت سنی فرزندان.
2- مشاوره برای رفع مسائل اخلاقی و تربیتی و مشکلات بین والدین و فرزندان.
3- راهنمایی دانش آموزان و والدین آنها در امور آموزشی و هدایت تحصیلی و شغلی.
4- راهنمایی والدین در زمینه تأمین بهداشت جسمانی و روانی خانواده.
5- راهنمایی والدینی که کودکان استثنایی دارند و ارجاع آنها به مراجع ذیصلاح.
6- راهنمایی والدین در استفاده بهینه از اوقات فراغت دانش آموزان.
7- در دستورالعمل اجرایی مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده مراکز به دو صورت تعیین شده اند:
1- مرکز درجه یک: به مرکزی گفته می شود که مراجعان نسبتاً زیادی دارد و دارای یک نفر سرپرست و 3 تا 6 نفر مشاوره و مددکار است. این مرکز در طول هفته حداقل چهار روز(معادل 16 ساعت) فعال است.
2- مرکز درجه دو: به مرکزی گفته می شود که در حد متعارف به آن مراجعه می شود و دارای 1 یا 2 نفر مشاور است. در این گونه مراکز یکی از مشاوران با حفظ سمت به عنوان سرپرست انجام وظیفه خواهد کرد.