معرفی رشته مهندسی فناوری اطلاعات

• شاید بسیار واژه رایانه – کامپیوتر را معادل ای تی یا همان فناوری اطلاعات می دانند با اینکه این مقوله جدا ازهم نیستند اما تعریف واحد و یکسانی ندارند و با یکدیگر تفاوت فاحشی دارند در رشته های تحصیلی دانشگاهی هم مابین مهندسی کامپیوتر گرایش سخت افزار و نرم افزار با مهندسی فناوری اطلاعات با گرایشهای ده گانه اش تفاوت ماهوی و معنایی زیاد وجود دارد و به طور کامل ازهم مستقل است.
  
  آشنایی با رشته تحصیلی مهندسی فناوری اطلاعات
  شاید بسیار واژه رایانه – کامپیوتر را معادل ای تی یا همان فناوری اطلاعات می دانند با اینکه این مقوله جدا ازهم نیستند اما تعریف واحد و یکسانی ندارند و با یکدیگر تفاوت فاحشی دارند
  در رشته های تحصیلی دانشگاهی هم مابین مهندسی کامپیوتر گرایش سخت افزار و نرم افزار با مهندسی فناوری اطلاعات با گرایشهای ده گانه اش تفاوت ماهوی و معنایی زیاد وجود دارد و به طور کامل ازهم مستقل است.
  در این مقاله در قسمت اول با با رشته تحصیلی مهندسی فناوری اطلاعات – دوره کارشناسی و مقاله قسمت دوم ا رشته تحصیلی مهندسی فناوری اطلاعات – دوره کارشناسی ارشد بیشتر آشنامی شویم
  
  مقدمه :
  از ابتدای دهه 1380 با اوج گرفتن مباحث مربوط به سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در ایران، دانشگاههای کشور در صدد برآمدند تا دوره های مختلف تحصیلی را در این رشته ها برگزار نمایند. این خواسته با تصویب رشته مهندسی فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد و رشته مدیریت فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی ارشد به تحقق پیوست. در این مقاله سعی بر آن خواهیم داشت تا با مراجعه به سرفصلهای یکی از این رشته ها و نگاهی به گذشت دو سال از شروع این رشته ها در ایران و همچنین اهداف فناوری اطلاعات در ایران بررسی کنیم که آیا این رشته ها با دروس خود و همچنین توانایی های دانشگاهی ما چه محصولاتی را پدید خواهند آورد؟ و آیا این محصولات مشکلات جامعه ما را حل خواهند نمود؟
  
  فناوری اطلاعات Information Technology چیست؟
  
  فناوری اطلاعات (فا) (به انگلیسی: Information Technology یا IT)، همان طور که به*وسیله انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA‎) تعریف شده*است، «به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده*سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم*های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه*های نرم*افزاری و سخت*افزار رایانه می*پردازد». به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه*های الکترونیکی و نرم*افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد.
  
  برای بسیاری از مردم، فناوری اطلاعات مترادف با یک فناوری جدید است که از وسایل دارای ریز پردازنده استفاده می کند. مانند: ریزکامپیوترها، تجهیزات اتوماتیک، واژه پردازها و غیره . اما استفاده از دست ساخته های بشر برای گردآوری، تولید، ارتباطات، ثبت و ضبط، بازآرایی و استخراج اطلاعات به زمانی فراتر از زمان حاضر باز می گردد. برای حرفه ای ها، به معنای معرفی یک دوره جدید است. فناوری اطلاعات، اندیشه ای است برای آنکه اصول، رویه و واژگان کار با اطلاعات می تواند در یک الگوی سیستماتیک متحد رفتار کنند. بدبینان ممکن است بگویند که واژه فناوری اطلاعات فقط تلاش می کند که برخی از پیشرفتهای هدفمند تجاری الکترونیک و حرکات هدفمند سیاسی برای کنترل دستیابی به اطلاعات را ارزشمند سازد.
  
  مهندسی فناوری اطلاعات( دروه کارشناسی)
  در هزاره سوم، «فناوری اطلاعات» (IT) به عنوان عمده*ترین محور تحول و توسعه در جهان منظور شده است و دستاوردهای ناشی از آن، آن*چنان با زندگی مردم عجین گردیده كه روی*گردانی از آن، اختلالی عظیم در جامعه و رفاه و آسایش مردم به وجود می*آورد. برای مثال، رایانه*ای شدن بسیاری از امور جاری مردم، انجام بسیاری از كارهای روزمره بانكی با استفاده از اینترنت و شبكه*های ارتباطی در منزل و خانه*ها، آموزش الكترونیكی و مجازی و عدم نیاز به حضور در كلاس*های درس، توسعه و ترویج تجارت الكترونیكی از نتایج و دستاوردهای فناوری اطلاعات است. عواملی كه هرچند در مراحل اولیه رشد و تكامل قرار دارند اما در همین حد نیز در رفاه و آسایش انسان نقش بسیار مهمی دارند. به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه*های الکترونیکی و نرم*افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد. اخیرا تغییر اندکی در این عبارت داده می*شود تا این اصطلاح به طور روشن دایره ارتباطات الکترونیک را نیز شامل گردد. بنابراین عده*ای بیشتر مایلند تا عبارت «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (Information and Communications Technology) یا به اختصار (ICT) را بکار برند.
  از همین رو امروزه تمامی كشورها در زمینه فناوری اطلاعات و عمومیت بخشیدن به آن در جامعه تلاشی پیگیر دارند. در ایران نیز برای تربیت نیروی متخصص و كارآمد در این زمینه و حركت سریع در این عرصه، رشته «مهندسی فناوری اطلاعات» در دانشگاه*ها و مراكز آموزش عالی ارائه می*شود و در مقطع كارشناسی و كارشناسی ارشد دانشجو می*پذیرد.
  
  فناوری اطلاعات
  نوشتار اصلی: فنآوری اطلاعات
  فناوری اطلاعات (Information Technology)، همچنانکه به*وسیله «انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA‎)» تعریف شده است: «به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده*سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم*های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه*های نرم*افزاری و سخت*افزار رایانه می*پردازد». به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه*های الکترونیکی و نرم*افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد.
  
  
  مهندسی فناوری اطلاعات
  در بیشتر کشورها دانش «فناوری اطلاعات» در دانشگاه*ها با عنوان رشته «فناوری اطلاعات» (Information Technology) شناخته می شود، در حالیکه در ایران بر اساس تصمیم سازمان آموزش عالی کشور عنوان «مهندسی فناوری اطلاعات» برای این رشته بکار برده می*شود و رشته*ای با عنوان فقط «فناوری اطلاعات» وجود ندارد. همچنین رشتهٔ میان*رشته دیگری با عنوان رشته «مدیریت فناوری اطلاعات» در دانشگاه*های ایران و دیگر کشورها وجود دارد که از ترکیب دو رشته «مدیریت» و «فناوری اطلاعات» به وجود آمده است. رشته مهندسی فناوری اطلاعات به چگونگی سازماندهی و ساماندهی داده*ها می*پردازد و رشته مدیریت فناوری اطلاعات به چگونگی تدوین سیستم و استفاده از داده*ها می*پردازد. اخیراً نیز رشته ای تحت عنوان مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در ایران ایجاد شده که در واقع از چند سال پیش در دانشگاههای دنیاتدرس شده و علاوه بر مباحث سازماندهی و مدیریت داده ها به مباحث ارتباطی و تکنولوژیهای جدید ارتباطی از قبیل NGN و غیره در این رابطه میپردازد.
  
  گرایش*های ارشد رشته مهندسی فناوری اطلاعات
  گرایش*های رشته مهندسی فناوری اطلاعات در دانشگاه*های ایران به شرح زیر اند:
  
  مهندسی فناوری اطلاعات:
  

  • تجارت الکترونیکی
  • سیستم*های چندرسانه*ای
  • مدیریت سیستم*های اطلاعاتی
  • امنیت اطلاعات
  • شبکه*های کامپیوتری
  • مهندسی فناوری اطلاعات (IT)

  
  علم اطلاعات ودانش شناسی:
  
  

  • مدیریت اطلاعات
  • بازیابی اطلاعات ودانش
  • علم سنجی
  • اقتصاد و بازاریابی اطلاعات
  • مدیریت دانش

  
  گرایش*های رشته مدیریت فناوری اطلاعات:
  
  

  • مدیریت منابع اطلاعاتی
  • سیستم*های اطلاعات پیشرفته
  • نظام کیفیت فراگیر
  • کسب و کار الکترونیک (کارشناسی ارشد)
  • مدیریت دانش (کارشناسی ارشد)
  • مدیریت رسانه (کارشناسی ارشد)

  
  گرایش*های رشته مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات:
  
  

  • مدیریت شبکه
  • دیتا و امنیت شبکه
  • ارتباطات سیار
  • مدیریت ارتباطات و فناوری اطلاعات
  • سیستمهای چند رسانه*ای

  
  
  
  - تجارت الکترونیکی
  تجارت الکترونیک با استفاده از شبکه های رایانه ای، معاملات تجاری را در مراحل گوناگون آن مانند طراحی، تولید، خرید و فروش و تحویل، ساده نموده و به آن سرعت می بخشد. عبارت «تجارت الکترونیک» دربرگیرنده هر گونه تجارت و تعامل مدیریتی است که با استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات صورت می گیرد. هدف از این دوره ارائه درکی مناسب از فناوری*های مرتبط با شبکه های کامپیوتری، مهارت در طراحی و تولید سیستم*های مالتی مدیا برای توزیع در سطح شبکه و آگاهی از ابزارها و روشهای مودنیاز برای تغییر وظایف تجارتی و مدیریتی از طریق انجام معاملات به صورت الکترونیکی است. دوره کارشناسی ارشد رشته تجارت الکترونیک فارغ التحصیلانی کاردان با دانش فنی، مهارتهای خلاق و توانایی تجاری خلق می کند تا بتوانند از پتانسیل عظیم بازاریابی در شبکه های رایانه ای بهره برداری نمایند.
  2- مدیریت سیستم های اطلاعاتی
  با توجه به افزایش وابستگی به تکنولوژِی اطلاعات و ارتباطات دردولت الکترونیک و خطراتی که دراستفاده از آن با آنها مواجه هستیم مانند برنامه های مخرب ویروسها، حمله نفوذ گران و سارقان، حملات Dos و DDos و … نیاز به متخصیصنی که بتوانند جلوی اینگونه خطرات را بگیرند و یا در صورت بروز سیستم ها را سریعا ریکاوری کنند بسیار احساس می شود. بنا بر گزارش Gartner بین رشته های IT این رشته بیشترین رشد را در سال 2005 داشته است که خود گواهی بر اهمیت و ضرورت امنیت اطلاعات در شرکت ها و سازمان ها می باشد.
  3- شبکه های کامپیوتری
  این گرایش از رشته IT در سرتاسر دنیا زیررشته ای از گرایش مهندسی کامپیوتر و مخابرات تلقی می*شود و از لحاظ کاربردی پیشینه طولانی تری نسبت به دیگر گرایش*های فن آوری اطلاعات دارد. متخصین شبکه های کامپیوتری قادر خواهند با توانایی های برگرفته از تحصیلات خود در این زمینه فعالیت های گونگاگونی را انجام داده و در حرفه های متفاوت و متنوعی مشغول به خدمت رسانی شوند. از جمله این دانش*های کاربردی این گرایش می*توان به موارد مهمی همچن طراحی و پیکربندی و پیاده سازی شبکه های کامپیوتری و برنامه نویسی شبکه اشاره کرد. امنیت در شبکه های کامپیوتری از دیگر مباحثی است که در قالب تعلیمات مرتبط با این گرایش قرار می*گیرد. مهندسان گرایش شبکه های کامپیوتری همچنین قادر خواهند بود با مهندسان گرایش های دیگر مثل تجارت الکترونیک در زمینه بسترسازی برای فعالیت*هایشان، همکاری کنند. ساختن برنامه های تحت شبکه اینترینت جهانی یا web و پیاده سازی سیستم*های توزیع شده (مانند پایگاه داده های توزیع شده یا سیستم عاملهای توزیع شده) از دیگر فعالیت*هایی است که به کارشناسان محصل در این گرایش آموزش داده می*شود.
  
  4- فناوری اطلاعات (IT)
  رشته فناوری اطلاعات دانشی را به مخاطب منتقل می*کند که طی آن روش*های جمع*آوری اطلاعات، استفاده و انتقال آن میسر شود. مطالعه، طراحی، ساخت، راه*اندازی، نگهداری سیستم*های سخت*افزاری و نرم*افزاری، جمع*آوری، سازمان*دهی، طبقه*بندی و انتقال اطلاعات مهم*ترین اهدافی است که مهندسی فناوری اطلاعات آن را دنبال می*کند. مهم*ترین توانمندی دانش*آموختگان این رشته، استفاده صحیح و بهره*برداری به*موقع از اطلاعات است. در عصری که به*سر می*بریم فناوری اطلاعات یکی از عمده*ترین محورهای تحول و توسعه در دنیا محسوب می*شود. امروزه دستاوردهای ناشی از فناوری اطلاعات چنان با زندگی مردم تلفیق شده است که توقف در مسیر آن باعث ایجاد اختلال در جامعه و حتی رفاه و آسایش مردم می*شود. از این*رو بسیاری از کشورها جهت عمومیت بخشیدن به استفاده از فناوری اطلاعات دست به اقدامات خرد و کلانی زده*اند که آموزش آکادمیک فناوری اطلاعات یکی از این موارد است. رشته فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی ارشد ضمن تکمیل مدیریت پروژه به ارایه راه*حل*های مناسب برای مسایل پیچیده سازمانی می*پردازد.
  
  
  کاربرد فناوری اطلاعات
  از جمله کاربردهای فناوری اطلاعات می*توان استفاده بهینه از اطلاعات برای كاربردهای مختلف دانست، یعنی متخصص این رشته باید بتواند اطلاعات را جمع*آوری، دسته*بندی و پردازش كرده و به موقع از آن استفاده نماید. از همین رو كارشناس این رشته باید مبانی رایانه را بداند. به عبارت دیگر هستـه اصلی این رشته همان هسته اصلی مهندسی رایانه است، ولی چون یكی از توانمندی*های اصلی كارشناسی این رشته بهره*وری به موقع و صحیح از اطلاعات است، دانشجو باید دارای اطلاعات جنبی در زمینه*های مختلف باشد. برای مثال، فردی كه می*خواهد از این فناوری در تجارت الكترونیكی استفاده كند باید مدیریت بداند یا فردی كه می*خواهد از آن در آموزش از راه دور بهره ببرد، باید با روش*های آموزش آشنا باشد.
  
  درس*های کارشناسی مهندسی فناوری اطلاعات
  
  دروس پایه
  ریاضی 1و2
  معادلات دیفرانسیل
  آمار و احتمالات مهندسی
  فیزیك و آزمایشگاه 1و2
  كارگاه عمومی
  دروس اصلی
  ساختمان*های گسسته
  مبانی كامپیوتر و برنامه*سازی
  زبان ماشین و برنامه*نویسی سیستم
  ساختمان داده*ها
  مدارهای منطقی
  معماری كامپیوتر
  برنامه*سازی پیشرفته
  سیستم*های عامل
  پایگاه داده*ها
  طراحی الگوریتم*ها
  مهندسی نرم*افزار
  شبكه*های كامپیوتری
  مبانی الكترونیك دیجیتال
  هوش مصنوعی
  اصول و مبانی مدیریت
  مبانی اقتصاد مهندسی
  آزمایشگاه شبكه
  آزمایشگاه پایگاه داده*ها
  شیوه ارائه مطالب علمی و فنی
  زبان تخصصی
  آزمایشگاه سیستم عامل
  دروس تخصصی
  مبانی فناوری اطلاعات
  مهندسی فناوری اطلاعات
  تجارت الكترونیكی
  مدیریت و كنترل پروژه*های فناوری اطلاعات
  برنامه*ریزی استراتژیك فناوری اطلاعات
  آموزش الكترونیكی
  محیط*های چند رسانه*ای
  پروژه* فناوری اطلاعات
  كارآموزی IT
  گرافیك كامپیوتری
  
  مهندسی فناوری اطلاعات در ایران
  
  
  در کشور ما نیز در راستای ایجاد تغییرات بنیادین و منطقی و دستیابی به نیروهای متخصص و کارآمد رشته فناوری اطلاعات به*صورت متمرکز و غیرمتمرکز در مراکز آموزش عالی از جمله دانشگاه*ها ارایه می*شود. در واقع می*توان گفت ورود رشته IT به مجموع رشته*های ارایه شده در دانشگاه*های کشور به ابتدای سال 1380و هم*زمان با اوج گرفتن مباحث مربوط به فناوری*های اطلاعاتی و ارتباطاتی در ایران بازمی*گردد. اما در سال 1381 بود که رشته مهندسی فناوری اطلاعات به*طور رسمی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مورد پذیرش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفت. به گونه*ای که رشته مهندسی فناوری اطلاعات در پایه لیسانس به*طور هم*زمان در سه دانشگاه علم و صنعت، امیرکبیر و شیراز تدریس شد. از آن پس تاکنون رشته IT در مقاطع تحصیلی مختلف و توسط دانشگاه دولتی و غیردولتی به متقاضیان یادگیری این علم آموزش داده می*شود و علی*رغم نوپایی خود از طرفداران قابل توجهی برخوردار است. لذا آنچه در این گزارش مورد بررسی قرار می*گیرد آشنایی با رشته مهندسی فناوری اطلاعات، پرداختن به چگونگی امکانات لازم و نقاط ضعف و چالش*های موجود در مسیر ارایه این رشته است