سلولهای بدن در محیط آبی ویژه‌ای زندگی می‌کنند که ترکیب آن برای بافتهای مختلف بدن بسیار مشابه است. اگر چه ترکیب شیمیایی پلاسما با این محیط یکسان نیست چون میان این دو ارتباطی وجود دارد هر گونه تغییری در ترکیب شیمیایی پلاسما بر مایع بین سلولی اثر می‌گذارد و بالعکس . از اینرو تثبیت ترکیب شیمیایی پلاسما بخصوص از نقطه نظر عواملی مانند میزان اسیدتیه آب و املاح و مواد دفعی که تغییر آن موجب صدمه و خرابی سلولها می‌شود. از مهمترین و حیاتیترین اعمال بدن است و به جرات می‌توان گفت که کلیه در این امر مهمترین نقش را دارد کسانی که کیله آنها خراب شود یا از کار بیافتد خیلی زود در خطر مرگ قرار می‌گیرد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، قسمت اعظم وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد. آب بخش اساسی سلول های بدن و مایعات آن می باشد. آب در تمام واکنش های بیوشیمیایی دخالت دارد. حلال بسیاری از یون ها ومولکول ها می باشد،محیط مناسبی برای فرایند نقل وانتقالات داخل وخارج سلول ایجاد می کند و تر کننده می باشد. با تبخیر از طریق پوست و ریه در تنظیم حرارت بدن نقش اساسی دارد. وزن آب تمام بدن در حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد وزن بدن می باشد وبا مساحت سطح بدن نسبت مستقیم دارد. مقدار آب بدن با افزایش سن و چربی بدن کاهش می یابد. در ورزش کاران مقدار آب بیشتر از غیر ورزش کاران است.
● آب بدن در دو بخش مهم توزیع شده است:
۱- داخل سلولی
۲- خارج سلولی.
آب داخل سلولی ۵۰ تا ۶۰ درصد آب کل بدن در اشخاص تندرست و بالغ را تشکیل می دهد. آب های خارج سلولی عبارتند از:آب های موجود در پلاسما، لنف، نسوج همبند، غضروف ، پوست ، مغز استخوان و اندام های ترشح کننده ی مایعات. چون بیشتر سلول های بدن به آسانی نسبت به آب نفوذ پذیرند, تشخیص آب داخل و خارج سلولی به آسانی امکان پذیر نیست.
الکتولیت های پلاسمای خون با مایعات بین سلولی اختلاف چندانی ندارند. پروتئین پلاسمی خون بیشتر از مایعات بین سلولی است. زیرا پروتئین های پلاسما به مقدار خیلی زیاد به وسیله ی دیواره ی عروقی نگه داشته می شود. اما بر خلاف پلاسما در مایعات بین سلولی کلرید به عنوان آنیون فعالیت دارد. در نتیجه می توان قبول کرد که ترکیب پلاسما مغرف ترکیب مایعات خارج سلولی است. سه اختلاف مهم در ترکیبات مایعات داخل و خارج سلولی عبارتند از: ۱- پتاسیم کاتیون اصلی مایعات داخل سلولی است ولی سدیم کاتیون اصلی مایعات خارج سلولی می باشد. ۲- چون مقادیر زیادی از ترکیبات آلی فسفریله شده در داخل سلول وجود دارد،فسفات اولین آنیون داخل سلولی بوده و بالعکس کلرید مهم مایعات خارج سلولی است.۳- غلظت پروتئین داخل سلولی بیشتر از غلظت پروتئین پلاسمای خون است.
در انسان طبیعی و سالم حجم آب تمام بدن به طور قابل توجهی ثابت است. نوسانات تغییر حجم آب بدن روزانه کمتر از یک درصد وزن بدن می باشد ، این ثبات با توجه به تغییرات قابل توجهی که درآب دریافتی وجود دارد محفوظ نگه داشته می شود.
حد متوسط روزانه مقدار آب دریافتی و دفع شده ۲۸۵۰ میلی لیتر است. مقدار مذکور حتی در یک فرد هم با تغییراتی همراه است.
بیش از ۶۰ درصد وزن بدن انسان و ۷۰ درصد عضلات از آب تشکیل شده است. آب در خون، ریه ها و مغز وجود دارد. پس می توان گفت که نوشیدن آب برای عملکرد بهتر بدن بسیار مفید و لازم است.
وظایف آب در بدن
۱- انتقال دهنده ی مواد غذایی
۲- انجام بهتر عمل هضم
۳- تنظیم دمای بدن
۴- خارج کردن مواد زائد از بدن به وسیله ی عرق ، ادرار و مدفوع.
۵- حرکت آسان مفاصل و اعضا
۶- کمک به سیستم ایمنی بدن
۷- استفاده از مواد مغذی اصلی
۸- شکل دادن به سلول
۹- افزایش کارآیی جسمی و روانی فرد
۱۰- کمک به کاهش وزن و افزایش سوخت و ساز بدن
۱۱- کاهش سرگیجه و سردرد
آب برای جانشینی مایعات از دست رفته ی بدن ضروری است. این مایعات از طریق پوست، ریتین دیواره ی معده و روده دفع می شود. آب برای دفع کلیوی اوره، نمک ها وسایر مواد محلول فعال اسمزی نیز مورد نیاز است که لازم است تامین گردد.
مقدار آبی که دفع آن اجتناب ناپذیر می باشد نسبت به آب وهواف فعالیت بدنی، حالت سلامتی وبیماری و نوع غذاهای مصرفی تفاوت دارد.حرارت زیاد،آب وهوای خشک،فعالیت شدید بدنی و تب باعث افزایش دفع آب از طریق پوست و ریه ها می شود. این عوامل دفع عرق را هم تشدید می کنند و حتی ممکن است به حدود یک لیتر در ساعت نیز برسد. آب ترشح شده به محیط معده و روده معمولا مجددا جذب می شود. اما اسهال و سایر بیماری های روده ای دفع آب را به مقدار زیاد افزایش می دهند.
عملا حجم کل ادرار به مقدار آب دریافت شده بستگی دارد ، اما برای ادامه ی حیات به مقدار حداقلی ازآب (حجمی از آب که دفعش اجتنلب ناپذیر می باشد.) نیاز است،تا به همراه خود مواد محلول فعال اسمزی مخصوصا اوره وکلرور سدیم را دفع نماید. مقدار دفع این مواد هم به مقدار پروتئین و نمک دریافت شده در غذای روزانه وابسته است.
برای حفظ تعادل آب بدن تمام آب های دفع شده می بایست جبران شوند. آببیشتر از طریق نوشیدن آب یا نوشیدنی های دیگر و یا آب های موجود در غذا به بدن می رسد. به علاوه در نتیجه ی اکسیداسیون مولکول های ماد ها آب به وجود می آید. اکسیداسیون یک گرم نشاسته ، پروتئین ، چربی به ترتیب ۶/۰ ،۴۱/۰ ، ۰۷/۱ گرم آب تولید می کند. اما آب حاصل از این متابولیسم در مقابل آبی که می نوشیم بسیار کم است. چون عوامل متعددی مانند آب و هوا، فعالیت بدنی، در مقدار آب مصرفی موثر می باشند. به طور تقریبی مقدار آب ضروری برای هر کیلو کالری را مشخص نموده اند، مثلا برای اشخاصی که در نقاط معتدل زندگی می کنند این مقدار ۱mm/kcal برای بزرگسالان و۱/۵mm/kcalبرای کودکان مناسب به نظر می رسد،اما، برای اشخاص فعال و افرادی که در نواحی گرمسیر زندگی می کنند این مقدار را باید تصحیح کرد. بیمارانی که تب، استفراغ ، اسهال داشته و یا شدیدا ادرار دفع می کنند، یا افرادی که داروهای دیورتیک، و یا غذاهای پر پروتئین مصرف می کنند به مقدار بیشتری آب نیاز دارند.چون حدود یک تا دو درصد تغییردر تعادل آب بدن باعث ضعف یا مرگ می شود، مصرف آب باید به طوردقیق با مقدار آب دفع شده متعادل باشد. تنظیم این تعادل به کمک سیستم تنظیمی واقع در هیپوتالاوس بر قرار می شود.
اگر فقط وزن بدن مورد نظر باشد ، ما انسانها بیشتر از آب ساخته شده ایم .۶۰ تا ۷۰ در صد وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد. چیزی در حدود چهل و نه کیلو گرم آب در یک مرد با وزن متوسط . حتی استخوان بدن ما که کاملاً ماده ای سخت به نظر می رسد بالغ بر ۲۰ درصد آن را آب تشکیل می دهد ، در حالی که ۹۵ درصد پلاسمای خون ما را آب تشکیل می دهد.
این دریای درونی با مزه ای شور ، محیط آبی دررون بدن ما میباشد. آب این دریا در رگهای خونی و همه مجاری باریک بدن در جریان است . هر سلولی را این آب سیراب می کند و هیچ عضوی از بدن نمی تواند بدون این آب زنده بماند . به عبارت دیگر آب موجود در بدن مانع از این می گردد که ما در آتش درونی خود بسوزیم .
● آیا براستی علت وجود این همه آب در بدن انسان چیست ؟ و چرا حکمت خدای حکیم بر این امر تعلق گرفته است ؟
پژوهشگران ، خنک نگهداشتن بدن را یکی از علتهای وجود این همه اب در بدن می دانند . آیا تا کنون به آبی که درون موتر در جریان است اندیشیده اید؟ می دانید که یکی از وظایف این آب خنک نگهداشتن ماشین موتر می باشد. آب موجود در بدن انسان نیز همین وظیفه را بعهده دارد . فعالیت های شیمیائی که در همه اعضای بدن ما انجام می گیرد ، به اضافه حرارتی که در اثر فعالیت های ماهیچه ها ایجاد می گردد ، حرارتی را تولید می کنند که توانائی سوزاندن ما را دارد . ولیکن به وسیله ی آبی که در اطراف بافتها وجود دارد و توسط آنها به درون مکیده می شوند ، به محض اینکه حرارت اضافی تولید شود از بین برده خواهد شد .
یاران ! یکی دیگر از وظایف آب موجود در بافتهای بدن انسان جلوگیری از وارد شدن ضربه های شدید به اندام هاست . دریای درونی ما یک عامل ضربه گیر است . به عنوان مثال ، مایعی که اطراف مغز ما را فرا گرفته است موجب می گردد که مغز از صدمه های سخت وارده محفوظ بماند . همین طور ، استخوانها ، محل اتصال آنها و اعضاء بدن و اعصاب در تشکی از مایع قرار دارند تا ما بتوانیم در محیطی که دائم با اجسام برخورد می کنیم تاب مقاومت داشته صدمه ای بر ما وارد نگردد. آیا می دانید اگر خداوند خالق این آب را در بدن ما قرار نمی داد در آن صورت چه می شد؟ بدون آب در بدن ، کوبیدن پا بر روی زمین و زدن چکش بر چیزی آن قدر دردناک می بود که غیر قابل تحمل می شد .
همچنین ، دریای آب درون بدن ما ، یکی از بهترین حلالها است و همراه خود محلولهای شیمیائی پر ارزش بسیاری را توأم با موادی که بحالت شناور هستند به نقاط مختلف بدن می رساند . مثلاً توانائی آن در نگهداری سدیم و پتاسیم به صورت محلول یک ضرورت است که عمل انتقال تکانه های الکتریکی را انجام می دهد و موجبات فعالیت ماهیچه ها و اعصاب را فراهم می سازد .
دوستان ! آب مورد نیاز بدن ، مانند غذا ، باید دائم تأمین گردد. به طور معمول ما روزانه حدود یک و یک چهارم لیتر آب مینوشیم خواه این آب بصورت خالص باشد یا به وسیله نوشابه های دیگر . ما به همین اندازه هم از طریق غذا هرچند که بدون آب به نظر برسد آب را بدست می آوریم .
کل مقدار آبی که بدن از طریق ادرار دفع می کند بالغ بر یک و یک چهارم لیتر می باشد و همین مقدار هم به صورت تبخیر از دست داده می شود که این تبخیر نقش خنک کنندگی بدن را ایفا می کند و از راه ریه ها و پوست بدن انجام می پذیرد.
عمل آب در بدن بیشتر از اینها پیچیده و مهم است .
آب در بدن به طور دائم چون پولی که در بانک رد و بدل می شود ، بین اعضاء مختلف و سیستم رد و بدل می شود. مثلاً در عرض یک روز بالغ بر یکصد و سی و هفت لیتر مایعات از خون تصفیه می گردد و دوباره توسط کلیه ها بخون عودت داده می شود .
چیزی بین هفت و نیم لیتر آب در داخل بدن تولید می گردد. در بین منابع مختلف غدد بذاقی در طی یک شبانه روز مقدار یک و یک چهارم لیتر آب برای مرطوب نگهداشتن دهان ترشح می شود و این بذاق ترشح شده علاوه بر مرطوب نگهداشتن دهان عمل گوارش را نیز منظم می کند . معده نیز بالغ بر یک و یک چهارم لیتر شیره معدی ترشح نموده و پانکراس و کبد و روده ها بالغ بر سه لیتر و نیم مایعات ترشح می کنند .
براستی چگونه احساس میکنیم که نیاز به آب داریم ؟ و چگونه درک میکنیم که به چه اندازه آب نیاز داریم ؟ معمولاً تصور می کنیم موقعی که گلوی ما خشک می شود به ما احساس تشنگی دست می دهد .
ولی حقیقت این است که اعلام تشنگی از خون سرچشمه می گیرد . مثلاً زمانی که ما در هوای گرم به ورزش پرداخته باشیم و مقدار زیادی عرق کرده باشیم ، آب از دست رفته موجب خواهد شد که غلظت خون زیاد شود . هنگامی که غلظت خون در مقابل گرما بیش از حد گردد ، یک ماده شیمیائی از راه خون به مغز رانده می شود و از آن مرکز پیامی به دهان و گلو می فرستد ، در آنجا مکانیزم اعصاب ، ما را از تشنگی آگاه میسازد . وقتیکه ما آب می نوشیم تشنگی رفع می گردد یعنی تعادل آب برقرار شده است .
یاران ! وقتی ما غذای پر نمک می خوریم احساس تشنگی می نمائیم . اما ، این بدان علت نیست که آب بدن ما کاهش پیدا کرده است بلکه علت آن این است که ما نمک اضافی خورده ایم ، چون بدن نه فقظ تعادل آب خود را حفظ می کند ، بلکه همیشه نسبت نمک موجود در آب خود را به نه دهم درصد محفوظ نگه میدارد . لذا از آنجائی که نمک آب بدن در مقدار معینی نگهداری می شود، پس اگر ما نمک زیاد بخوریم باید آب بیشتری نیز بنوشیم که آن نسبت معین محفوظ بماند . همچنین زمانی که به واسطه عرق کردن آب از دست می دهیم ، این عرق مزه شور دارد بنابراین برای جبران آن باید آب و نمک بنوشیم .
ذخیره آب بدن انسان خیلی کمتر از ذخیره غذائی می باشد . فردی که در یک اتاق سرد استراحت نماید حد اکثر میتواند دوازده روز بدون آب زنده بماند ، ولی اگر به او آب داده شود میتواند مدت دو ماه زنده بماند بدون اینکه غذا بخورد.
ما به خون چون یک مایع حیاتی فکر می کنیم . ولی آب با جریان خود و فراهم آوردن تسهیلات برای حرکت ، گرما و خنک کردن ، حل نمودن مواد حیاتی و حمل کردن ملکولهائی که ما را تغذیه می کنند مایع حیات بخش حقیقی بدن میباشد .
● بدن یک شخص ، روزانه ، چه مقدار آب نیاز دارد؟
این مقدار ، کاملا متغیر است و به معیارهای فراوانی از قبیل سن ، سطح فعالیت و محیط بستگی دارد. اگر یک فرد سالم و طبیعی باشد، از دست رفتن کوتاه مدت آب بدن مشکل زیادی ایجاد نمی کند؛ زیرا در این حالت کلیه ها فعالیت می کنند تا حجم ادرار را کاهش دهند و آب بدن را حفظ کنند.
برای افراد سالم و بالغی که روزانه ۳هزار کالری مصرف می کنند، حداقل میزان آبی که باید بنوشند حدود ۳لیتر است ، چه این میزان به صورت آب و انواع نوشیدنی ها باشد و چه این که در انواع غذاها موجود باشد.
البته برای افراد خیلی فعال از قبیل کشاورزان و یا حتی سربازان که کار آنها در هوای گرم است ، این میزان بیشتر نیز می شود.
● تنظیم آب بدن
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، میزان آب پلاسما در اثر نوشیدن آب یا مواد آبکی و هم همچنین هنگام عرق کردن زیاد در هوای گرم تغییر می‌کند کلیه با توانایی ویژه تنظیم دفع آب ، میزان آن را در جهتی که موجب تثبیت مقدار آب پلاسما باشد، تغییر می‌دهند. برای مثال ، فرض کنید که شخصی در هوای گرم شروع به ورزش کند در اثر افزایش گرمای بدن شدت عرق کردن افزایش می‌یابد. پس از مدتی از میزان آب پلاسما کاسته می‌شود. در حالی که در میزان املاح و سایر مواد خون چندان تغییری حاصل نمی‌آید. در نتیجه فشار اسمزی خون بالا می‌رود. این عمل از یکسو باعث جذب آب در اثر کیفیت اسمزی در لوله‌های پیچیده می‌شود و از سوی دیگر گیرنده‌های ویژه‌ای در هیپوتالاموس مغز به نام گیرنده‌های اسمزی را فعال می‌کند.
این گیرنده‌ها موجب می‌شوند که هورمونی به نام آنتی دیورتیک (ADH) که در هیپوتالاموس مغز ساخته می‌شود در خون ترشح شود. این هورمون وقتی از راه خون به کلیه رسید، بر روی مجرای پیچیده دور و لوله‌های جمع کننده ادرار اثر می‌کند و نفوذپذیری آنها را نسبت به آب زیاد می‌کند. فشار اسمزی مایعی که لوله‌های جمع کننده را در بر می‌گیرد نسبت به ادرار زیادتر است. در نتیجه آب موجود در ادرار تمایل به خروج از لوله را دارد. ولی معمولا جدار لوله نسبت به آب نفوذناپذیر است در حضور هورمون آنتی دیورتیک نفوذپذپری این جدار زیاد می‌شود و در نتیجه آب لوله جمع کننده ادرار را ترک می‌کند و وارد مایع بین سلولی و از آنجا وارد مویرگهای خونی می‌شود.
از اینرو تا زمانی که فشار اسمزی پلاسما به حد متعادل نرسد ترشح هورمون و جذب آب ادامه می‌یابد. به این دلیل است که در تابستان ، یا به هنگام ورزشهای شدید مقدار ادرار بسیار کم می‌شود. عکس این هنگام نوشیدن آب و مایعات دیگر صورت می‌گیرد در این موقع آب به مقدار زیاد از روده جذب می‌شود و فشار اسمزی پلاسمای خون پایین می‌آید. این امر سبب کاهش تحریک گیرنده‌های واقع در هیپوتالاموس و کم شدن ترشح هورمون آنتی دیورتیک می‌شود در نتیجه نفوذپذیری جدار لوله جمع کننده نسبتا نقصان می‌یابد و آب را از این لوله جذب نشده در ادرار باقی می‌ماند. بدین ترتیب پس از مدتی آب اضافی پلاسما از راه ادرار دفع می‌شود.
● مکانیزم تشنگی
هنگامی که باز جذب آب از کلیه‌ها برای دفع کمبود آب بدن کافی نباشد تشنگی حاصل می‌شود. و انسان و جانوران با نوشیدن آب و جذب آن از راه روده ، آب را به حد اعتدال می‌رسانند. مکانیزم این عمل به این صورت است که کم شدن آب بدن موجب بالا رفتن فشار اسمزی پلاسمای خون و فعال شدن گیرنده‌های اسمزی در هیپوتالاموس می‌شوند پس این گیرنده‌های اسمزی مرکز تشنگی را در هیپوتالاموس تحریک می‌کنند.
تحریک این مرکز موجب احساس تشنگی و تمایل به نوشیدن آب می‌شود. ظاهرا تر شدن دهان خشک پس از نوشیدن آب و اتساع معده موجب از بین رفتن احساس تشنگی می‌شود. ولی فعالیت مرکز تشنگی زمانی از بین می‌رود که آب جذب شده ، فشار اسمزی پلاسما را تعدیل کند.
● دیابت بی‌مزه
در کسانی که هورمون آنتی دیورتیک به علتی ترشح نمی‌شود روزانه مقدار زیادی آب (تا حد ۴۰ لیتر) در ادرار دفع می‌شود. این بیمار به نام دیابت بی‌مزه معروف است، زیرا میزان ادرار زیاد است. ولی برعکس دیابت معمولی یا مرض قند ، در ادرار قند وجود ندارد. دیابت بی مزه را می‌توان با تزریق هورمون آنتی دیورتیک معالجه کرد.
● منابع آب
آب در حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهد از دست رفتن ۱۰ درصد آب بدن نتایج بدی به بار می‌آورد. و اگر این مقدار از ۲۰ درصد تجاوز کند مرگ حتمی است آب از سه منبع به بدن می‌رسد.
•مایعات
•غذاهایی که مقادیر متفاوت آب دارند.
•یکی از محصولات بسیاری از واکنشهای بدن آب است.
دفع آب از بدن
این عمل به سه صورت انجام می‌پذیرد.
•عرق کردن
•تبخیر از راه شش
•ادرار و مدفوع
● چرا ثابت نگاه داشتن حجم آب بدن در سطح مطلوب آن، مشکل است؟
بدن ما مرتب در حال از دست دادن آب است. گواه خوب این مطلب، دفع ادرار از بدن است. علاوه بر این، عرق کردن نیز یکی دیگر از راه های خروج آب از بدن است که در تابستان این حالت بیشتر ایجاد می شود.
مطالعات انجام شده بر روی ورزشکاران نشان می دهد که عرق کردن، موجب از دست رفتن ۸/۱ لیتر آب در هر ساعت از ورزش می شود، اما به طور کلی میزان دفع آب در دیگر افراد به جز ورزشکاران، در اثر انجام فعالیت های معمول روزانه مثل راه رفتن یا کمی دویدن کمتر است، باوجود این، عرق کردن و تعریق، عمده ترین منبع و علت خروج آب از بدن و کاهش آن است. لازم به ذکر است که دفع آب از بدن، حتی وقتی که هیچ نوع فعالیتی انجام نمی دهیم نیز از طریق پوست انجام می شود. این حالت از کاهش آب بدن را دهیدراتاسیون ناآگاهانه می نامند.
از دیگر عللی که می توانند منجر به بروز دهیدراتاسیون شوند، تاخیر در پاسخ به مکانیسم هایی است که منجر به بروز تشنگی می شوند، زمانی که تشنه می شویم بدن به مرحله نیمه دهیدراتاسیون رسیده است. در این مرحله، بازگرداندن آب از دست رفته به بدن و رساندن آن به حد مطلوب مشکل تر می شود.
● علایم بروز دهیدراتاسیون کدامند؟
بهترین روش برای آگاهی از وضعیت میزان آب بدن و تغییرات آن، پیگیری ادرار است. دفع متوسط ادرار در روز ۳ تا ۴ بار می باشد. چنانچه رنگ ادرار، زرد کمرنگ یا بی رنگ باشد به معنای آن است که شما به اندازه کافی آب و مایعات دریافت کرده اید، اما اگر رنگ آن تیره بوده و بوی ناخوشایندی نیز داشته باشد، باید بلافاصله یک لیوان بزرگ آب بنوشید و دریافت مایعات را افزایش دهید.
به یاد داشته باشید که مصرف قرص های ویتامین، می تواند رنگ ادرار را تیره سازد. بنابراین، این احتمال وجود دارد که با تیره بودن رنگ ادرار، هنوز آب بدن در حد متعادل خود وجود داشته و تغییری در مقدار آن ایجاد نشده است.
اما اولین علامت کم شدن آب بدن یا دهیدراتاسیون، تشنگی است. زمانی که کمبود نسبی آب در بدن ایجاد شده باشد، علایمی نظیر سردرد و خستگی خفیف بروز خواهند کرد. کاهش شدید آب بدن با علایمی نظیر تهوع، افزایش ضربان قلب، عدم تعریق، سرگیجه، لرز و سرگیجه خفیف رخ می دهد. در این حالت، اقدامات پزشکی ضرورت می یابند.
میزان نیاز به آب در افراد مختلف، متفاوت است. مطالعات نشان می دهند که هر فرد بالغ، روزانه به ۵/۱ تا ۲ لیتر آب نیاز دارد که معادل ۸ لیوان آب در روز می شود.
لازم به ذکر است که این مقدار آب برای کسی که در منطقه ای با آب و هوای معتدل زندگی می کند و دارای فعالیت سبکی نیز هست، مناسب می باشد. نکته قابل توجه آن است که با افزایش فعالیت و گرمتر شدن هوا، نیاز به مایعات به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
در این حالت توصیه می شود که مقدار بیشتری آب مصرف کنید. برای مثال، روزانه از ۱۰ لیوان آب و مایعات استفاده نمایید.
علاوه بر این، میزان نیاز به آب به مقدار کالری مصرفی هر فرد در طی شبانه روز نیز بستگی دارد. به طوری که به ازای هر یک کالری مصرف انرژی، بدن به یک میلی لیتر آب نیاز دارد. بنابراین به طور متوسط اگر کالری مصرفی روزانه را ۲۰۰۰ کالری در نظر بگیریم، به ۲ لیتر آب در شبانه روز نیاز داریم، اما چنانچه شما بسیار فعال هستید و روزانه ۳ تا ۴ هزار کالری انرژی می سوزانید، به ۳ تا ۴ لیتر آب که معادل ۱۳ تا ۱۷ لیوان آب می شود، نیاز خواهید داشت.
به طور کلی می توان گفت که مقدار مایعات مورد نیاز، به وزن و سن فرد بستگی دارد. به طوری که هر چه انسان جوان تر باشد، برای هر واحد از وزن بدنش به آب بیشتری نیازمند است. به عنوان یک راهنمایی توصیه می شود که افراد بزرگسال برای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری انرژی حاصل از غذا، هزار میلی لیتر (۱ لیتر) و اطفال ۱۵۰۰ میلی لیتر آب مصرف کنند که معمولا حدود دوسوم از نوشیدنی ها و باقیمانده آن از غذاهای جامد به دست می آید.
یک قاعده تجربی که برای ورزشکاران کاربرد دارد بر این اصل استوار است که قبل و بعد ورزش کردن، خود را وزن کنید. به ازای هر پوند (۴۵۰ گرم) که از وزن شما کاسته می شود، حداقل ۲ لیوان آب بنوشید. روش مناسب دیگر، مصرف ۲ ۱ لیوان مایعات، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع فعالیت است.
● کاهش آب بدن در کودکان :
اگر آب بدن کودک شما کاهش یافته است این به آن معناست که مایعات بدن او کمتر از مقداری است که باید باشد و کودک به آن نیاز دارد. نوزادان و کودکان بیش از بالغین در معرض کم آبی هستند و هر گاه که دریافت مایع کمتر از میزانی باشد که از طرقی مثل استفراغ، اسهال، تب یا تعریق از دست می رود، رخ خواهد داد. کاهش آب بدن ممکن است خفیف بوده و براحتی قابل اصلاح باشد و یا متوسط و حتی شدید باشد و جان کودک را در معرض تهدید قرار دهد.
● چگونه می توانیم بفهمیم که کودک دچار کاهش آب بدن شده است؟
وجود هر یک از علائم زیر بیان گر آن است که بدن کودک شما کم آب است(دچار کاهش آب بدن شده است) یا بزودی کم آب خواهد شد. بیش از ۶ ساعت است که پوشک را خیس نکرده است؛ ادرار به رنگ زرد تیره درآمده و دارای بوی تندی است؛ خواب آلودگی بیش از حد یا بی موقع؛ خشکی و سرخی دهان و لب ها؛ گریه بدون اشک. علائمی که نشان می دهند کودک بشدت دچار کم آبی شده است: گودی چشم؛ سردی دست و پا همراه با لکه های پوستی روی آن ها؛ گیجی و هذیان؛ خواب آلودگی زیاد یا بی قراری.

● اگر علائم کاهش آب بدن ظاهر شود چه باید کرد؟
کودکان می توانند بسرعت دچار دزیدراتاسیون خطرناک شوند بنابراین اگر فکر می کنید که کودک دارای علائم کاهش آب بدن جدی است فورا او را به بخش اورژانس ببرید. ممکن است لازم باشد که فورا از طریق وریدی به او مایع تزریق شود. اگر شما نگران کودک هستید ولی فکر نمی کنید که دزیدراتاسیون او جدی باشد به پزشک وی تماس بگیرید. ممکن است او بخواهد کودک را معاینه کند.
اگر پزشک تشخیص دهد که کودک شما دچار کم آبی خفیف شده است به شما آموزش می دهد که چگونه مایع یا محلول خاصی را به او بخورانید تا جایگزین آب و الکترولیت(املاح) از دست رفته شود. پودر یا مایع های حاوی الکترولیت در اکثر داروخانه ها وجود دارند و رایج ترین آن ها پودر ORS است که باید طبق دستور در مقدار مناسبی آب حل شود. ممکن است بعضی از انواع دیگر آن ها را با اسامی تجاری از قبیل ReVital، Infalyte،Pedialyte در داروخانه ها بیابید که بهتر است حتما در مورد مصرف آن ها با پزشک کودک یا دکتر داروساز مشورت نمائید. از نوشیدنی های مخصوص ورزشی استفاده نکنید زیرا علیرغم آن که حاوی الکترولیت هستند، میزان قند آن ها بیشتر از مایعاتی است که اختصاصا برای درمان کاهش آب بدن تهیه شده اند.
● چگونه می توان از کاهش آب بدن پیشگیری نمود؟
برای پیشگیری از دزیدراتاسیون باید مطمئن شوید که کودک میزان کافی مایعات دریافت کند بخصوص درروزهای گرم و زمانی که بیمار است. به شیر دادن ادامه دهید و اگر کودک ۴ ماه یا بیشتر دارد می توانید کمی آب نیز به او بدهید(در حدود ۹۰ سی سی در روز تا وقتی که به سن خوردن جامدات برسد).
اگر کودک شما آب میوه می نوشد میزان آن را در روز زیاد نکنید ولی می توانید آن را رقیق کنید بنابراین اگر نوزاد ۹۰ تا ۱۲۰ سی سی آب میوه در روز می نوشیده می توانید با رقیق کردن آن میزان مایع دریافتی را به ۱۸۰ تا ۲۴۰ سی سی برسانید.
از خوراندن مایعات حاوی کربنات مثل نوشابه های گازدار بپرهیزید. زیرا علاوه بر تاثیر نامطلوب روی دندان ها، بخاطر داشته باشید که همراه با کاهش آب بدن، الکترولیت ها نیز کاهش می یابند و برای جایگزین کردن آن ها باید از مایعات مخصوص حاوی املاح ضروری استفاده کرد.
در زیر بعضی مواردی که کودک را در معرض ابتلا به کاهش آب بدن قرار می دهد ذکر می شود:
تب:
هرگاه کودک تب دارد به او مقدار زیادی آب بدهید. اگر بلع او دردناک است از پزشک بپرسید که آیا می توانید برای کاهش درد از مسکن هایی مانند استامینوفن کودکان استفاده کنید.
دمای بیش از حد:
فعالیت بیش از حد در روزهای گرم و یا قرارگرفتن در اتاقی با هوای گرم و دم کرده منجر به تعریق و از دست رفتن آب بدن می شود.
اسهال:
اگر کودک شما دارای بیماری گوارشی است و بخصوص اگر به گاستروانتریت حاد دچار شده است از طریق اسهال و استفراغ مقدار زیادی از آب بدن را از دست خواهد داد. به او آب میوه ندهید زیرا ممکن است بیماری او را تشدید کند و از مصرف داروهای ضد اسهال که بدون نسخه بفروش می رسند نیز بپرهیزید مگر آن که پزشک آن ها را تجویز کند. فقط کودک را تشویق کنید که بیش از حد معمول آب بنوشد. اگر فکر می کنید کودک ممکن است دچار کاهش آب بدن شود در مورد استفاده از مایعات حاوی الکترولیت از پزشک سوال کنید.
استفراغ:
ویروس ها و عفونت های گوارشی می توانند به استفراغ بیانجامند. اگر کودک نمی تواند مایعات را در معده نگه دارد بسرعت دزیدراته خواهد شد. سعی کنید میزان زیادی آب را در نوبت های مکرر و هر نوبت مقدار بسیار کم به او بخورانید. مثلا می توانید با هر ۵ دقیقه ۲ قاشق چایخوری شروع کنید. اگر او توانست این میزان آب را به مدت یک ساعت در معده نگه دارد میزان آب را دو برابر کنید و فواصل را به ۱۵ دقیقه برسانید. مصرف مایعات حاوی الکترولیت نیز برای هیدارته کردن کودکان مبتلا به استفراغ و متعاقبا کنترل تهوع بسیار مناسب است. امتناع از نوشیدن. گلو درد و بیماری هایی نظیر بیماری هایی دست، پا و دهان ممکن است آن چنان دردی داشته باشد که کودک از نوشیدن امتناع ورزد. در مورد مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن کودکان به منظور کاهش درد از پزشک خود سوال نمائید. می توانید پس از مصرف مسکن، به او آب، شیر مادر یا شیر خشک بدهید.