انواع درمان شقاق یا فیشر

[elahe95]

• درمان شقاق یا فیشر مقعد با لیزر
• جراحی شقاق یا فیشر مقعد به روش اسفنکتروتومی داخلی جانبی مقعد
• جراحی شقاق یا فیشر مقعد
• مراقبت بعد از جراحی شقاق یا فیشر مقعد
• پیشگیری از عود شقاق یا فیشر مقعد

درمان شقاق یا فیشر مقعد با لیزر

با پیشرفت علم روش‌های نوین و پیشرفته‌تری برای انواع بیماری‌ها کشف می‌شود که می‌تواند با عوارض کمتر، با پروسه درمانی سریع‌تری به بیمار کمک کند. لیزر درمانی یکی از این روش‌های کم‌تهاجمی جدید است که امروزه در درمان بسیاری از بیماری‌ها ایفای نقش می‌کند و در برخی بیماری‌ها حتی توانسته جایگزین اعمال جراحی سنگین و پرعارضه شود. اخیراً لیزر توانسته در درمان شقاق یا فیشر مقعد نیز ایفای نقش کند. هر چند به دلیل جدید بودن استفاده از آن در این زمینه هنوز نتوانسته به اندازه‌ی اعمال جراحی فیشر مقعدی خودنمایی کند، اما کمترین مزیت آشکار آن نداشتن عارضه‌ی بی‌اختیاری مدفوع و گاز روده است.
از دیگر مزایای درمان شقاق مقعد با لیزر انجام آن تحت بی‌حسی موضعی نه بی‌هوشی عمومی به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان است. در این روش برای دیدن محل شکاف یک وسیله به نام اسپکولوم را درون مقعد قرار می‌دهند و سپس آن را باز و تنظیم می‌کنند. بدون دست‌کاری و تحریک محل ترک مقعد با استفاده از اشعه‌ی لیزر ناحیه‌ی آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند. لیزر درمانی تازه‌ترین تکنیک مدرن برای درمان شقاق مقعد است. در آینده‌ی نزدیک لیزر می‌تواند تبدیل به جایگزین مناسبی برای روش‌های دیگر شود.
در یک بررسی مطالعاتی بر روی ۲۵ بیمار مرد و زن ۲۰ تا ۷۵ ساله‌ی مبتلا به شقاق مزمن مقعد که لیزر درمانی شده بودند، به مدت شش ماه تا یک سال پیگیری شدند. میزان درد، خونریزی و ابتلا به یبوست در آنان به طور قابل توجهی بهبود یافته بود. از طرفی در هیچ کدام از بیماران، بیماری شقاق مقعد تا یک سال پیگیری عود نکرده بود. همچنین هیچ یک از آن‌ها دچار بی‌اختیاری مدفوع و یا ناتوانی در کنترل گاز روده نشده بودند. این بررسی نشان داد که لیزر درمانی فیشر مقعد روشی ساده، امن و مؤثر برای درمان آن است که می‌تواند با بی‌حسی موضعی در یک مرکز درمانی با حداقل عوارض ممکن بعد از عمل انجام شود.
هرچند برای اثبات این مسئله نیاز به مطالعات و بررسی‌های بیشتر وجود دارد تا بتواند به صورت کامل جایگزین روش‌های سنگین جراحی فیشر مقعد شود.


جراحی شقاق یا فیشر مقعد به روش اسفنکتروتومی داخلی جانبی مقعد

یکی از روش‌های جراحی ـ درمانی به روز و پر طرف‌دار درمان شقاق یا فیشر مقعد اسفنکتروتومی است که با ایجاد کاهش در فشار عضلانی مقعد به بهبود گردش خون و در نتیجه درمان شقاق مقد کمک می‌کند. در اغلب موارد، وجود فشار مداوم عضلانی مقعد به علت گرفتگی عضلات دریچه‌ای آن منجر به شقاق در مقعد فرد می‌شود. در این روش پزشک بدون انجام عملی بر روی خود شقاق مقعد با برداشتن بخش کوچکی از عضله دریچه‌ی مقعدی بیماری فرد را با رفع علت به وجود آورنده آن درمان می‌کند. احتمال تکرار فیشر مقعدی در این روش نادر و کم‌تر از ده درصد موارد است.
در ابتدا اسفنکتروتومی در خط وسط پشتی مقعد در محل شکاف ایجاد شده با یا بدون فیشرکتومی انجام می‌شد. اما به دلیل مؤفقیت‌آمیز نبودن آن محل برش را به سمت راست یا چپ دیواره‌ی کانال مقعد بسته به راحتی دست جراح تغییر دادند که اسفنکتروتومی داخلی جانبی مقعد نام گرفت. اسفنکتروتومی تحت بی‌هوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی به دو روش باز و بسته انجام می‌شود.
در روش اسفنکتروتومی بسته، با یک تیغه شیار جانبی ایجاد، پس از آن عضله‌ی دریچه‌ای بیرون کشیده شده و قسمتی از دریچه‌ی داخلی بریده می‌شود. دقت و مراقبت برای کاهش آسیب به مخاط مقعد برای جلوگیری از فیستول لازم است. برش ایجاد شده در روش بسته به وسعت فیشر مقعدی خواهد بود.
در اسفنکتروتومی باز، یک برش نیم الی یک سانتی‌متری درون کانال ایجاد سپس به همان روش بسته عمل می‌شود. در پایان قسمت انتهایی برش را بسته به شرایط باز گذاشته یا می‌بندد.
اسفنکتروتومی به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری فرد در بیمارستان انجام می‌شود و فرد می‌تواند در همان روز جراحی به خانه بازگردد. به طور معمول، درد بعد از عمل در هر دو روش باز و بسته اسفنکتروتومی خفیف است. تقریباً بلافاصله بعد از جراحی درد ناشی از فیشر مقعد کاهش می‌یابد. به غیر از محدودیت‌هایی که گیجی ناشی از بی‌هوشی برای فرد ایجاد می‌کنند، امکان بازگشت به فعالیت‌های روزمره وجود دارد. فرد با توصیه‌ها و مراقبت‌های لازم بعد از عمل که توسط پزشک توضیح داده می‌شود، ترخیص خواهد شد.


جراحی شقاق یا فیشر مقعد

شکست درمان طبی شقاق مقعد حاد یا حضور یک شقاق مزمن نشانه‌ی مداخله جراحی است. در واقع فرد وقتی به عمل جراحی برای شقاق مقعد خود نیاز پیدا می‌کند که سایر درمان‌های دارویی و رفتاری برای او مؤثر و کارساز واقع نشده باشد یا شدت بیماری آن‌قدر پیشرفته و وسیع باشد که به درمان طبی پاسخ ندهد. البته باید در نظر داشت که برای تجویز جراحی باید به سابقه‌ی سایر مشکلات در فرد نیز توجه کرد و نسخه‌ی هر فردی را منحصر به خود او پیچید. به طور مثال ناتوانی در کنترل دفع مدفوع یا ابتلا به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر برای عمل جراحی ممنوعیت ایجاد می‌کند، زیرا جراحی می‌تواند بر کنترل ارادی فرد اثرات منفی داشته باشد.
پزشک برای اطمینان از نبود منعی در انجام جراحی اقدام به انجام آزمایشاتی در فرد از جمله آندوسکوپی و بررسی عضلات کف لگن فرد می‌کند. آندوسکوپی برای رد کردن شرایط پزشکی مؤثر بر بخش‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله روده، معده، روده‌ی کوچک و بزرگ است. بررسی عضلات کف لگن نیز برای تشخیص مشکلات احتمالی در کنترل اجابت مزاج فرد است که در صورت نیاز توسط فیزیوتراپی اصلاح شود.
دو نوع جراحی برای درمان شقاق مقعد وجود دارد که هر یک با مکانیزمی جداگانه به بهبود بیماری کمک خواهند کرد. انتخاب هر کدام از آن‌ها به تشخیص علت ایجاد کننده شقاق مقعد در فرد بستگی دارد. این دو روش عبارت اند از:
روش اتساع دریچه‌ی مقعد
روش اتساع دریچه‌ی مقعد همان‌طور که از نامش مشخص است، با ایجاد کشش دریچه‌ی عضلانی مقعد و اتساع آن تحت بی‌هوشی عمومی برای رفع تنگی دریچه‌ی مقعد در افرادی که به آن مبتلا هستند، استفاده خواهد شد. کشش دریچه و اصلاح ناهنجاری موجود در آن به درمان شقاق مقعدی که به علت آن ایجاد شده است کمک می‌کند. میزان کشش و مدت زمان آن در جراحان مختلف، متفاوت است. با وجود این‌که کشش می‌تواند به تسکین علامتی شقاق مقعد نیز کمک کند ولی این روش به دلیل عوارضی بالایی که دارد امروزه به ندرت انجام می‌شود. در ۱۲ الی ۲۷ درصد موارد احتمال پارگی دریچه‌ی ناشی از کشش بیش از حد وجود دارد.
برداشت اسفنگتر داخلی (اسفنکتروتومی)
عمل جراحی برداشت اسفنگتر داخلی (LIS)، روشی است که در آن با ایجاد یک برش کوچک در عضله دریچه‌ی داخلی مقعد درد و فشار موجود در داخل کانال مقعد را کاهش می‌دهند تا اجازه دهد شقاق یا زخم شقاق مقعد بهبود یابد. در حال حاضر اسفنکتروتومی، یک عمل جراحی انتخابی (بدون خطر بی اختیاری مقعد) و روز برای شقاق مقعد است. این روش را می توان تحت بی‌هوشی عمومی یا نخاعی بیمار انجام داد. درد ناشی از این عمل جراحی معمولاً خفیف است و عارضه‌ی آن از عوارض بیماری فیشر مقعدی کمتر است. عمل جراحی ممکن است منجر به یک ناتوانی موقت در کنترل گاز روده، نشت مدفوع خفیف یا عفونت شود. اما در اکثر موارد بهبودی کامل شکاف طی ۸ هفته بعد از عمل جراحی صورت می‌گیرد.
فیشرکتومی
در این روش شکافی که در نتیجه‌ی فیشر مقعد ایجاد شده است را با کمک ایجاد برش برداشته و ترمیم می‌کنند، برای بالا بردن اثر بخشی این روش معمولاً همراه با عمل برش و برداشت قسمتی از عضله‌ی دریچه‌ی داخلی مقعد انجام می‌شود.
علاوه بر روش‌های تهاجمی جراحی امروزه شاهد استفاده از روش‌های لیزری نیز برای درمان فیشر مقعد هستیم که البته به دلیل جدید بودن هنوز میزان اثردهی و یا عوارض طولانی مدت آن مشخص نیست.


مراقبت بعد از جراحی شقاق یا فیشر مقعد

پس از جراحی برداشت دریچه‌ی داخلی مقعد ـ که برای کمک به درمان شقاق مقعدی که با سایر درمان‌ها بهبود نیافتاده است، استفاده می‌شود ـ فرد برای بهبود سریع تر نیاز به مراقبت‌های خاص بعد از عمل دارد. اکثر افرادی که این جراحی را انجام داده‌اند، متوجه کاهش یا از بین رفتن درد ناشی از شقاق مقعد بلافاصله یا طی چند روز پس از جراحی شده‌اند. نگرانی از اجابت مزاج بعد از عمل جراحی کاملاً طبیعی است زیرا مدفوع باید از روی ناحیه‌ی زحم جراحی عبور کند، پس احتمالاً دردناک خواهد بود.
فرد با توصیه‌هایی برای مراقبت بعد از عمل ترخیص می‌شود که شامل:

• 
  
  • رژیم غذایی پرفیبر و مصرف مایعات فراوان برای کمک به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست که برای رد شدن راحت‌تر مدفوع از روی ناحیه‌ی زخم جراحی باید رعایت شود؛
  • غذاهای کم‌چرب مانند برنج ساده، مرغ کبابی، نان تست و ماست مناسب‌تر است؛
  • حمام نشسته‌‌ی در ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر آب گرم مدت ده تا بیست دقیقه دو الی سه بار در روز به خصوص پس از اجابت مزاج سپس خشک کردن آن به تمیزی ناحیه و آرامش عضلات کف لگن کمک می‌کند،
  • راه‌رفتن و پیاده‌روی با افزایش خونرسانی به کف لگن و جلوگیری از یبوست روند بهبودی و درمان را سریع‌تر می‌کند.؛
  • امکان دوش و حمام ایستاده از روز بعد عمل وجود دارد که پس از آن باید ناحیه‌ی مقعد را به صورت کامل با یک حوله تمیز و مخصوص خشک کنید؛
  • از مصرف صابون‌های معطر و محرک در ناحیه مقعد خودداری شود؛
  • مصرف مکمل ملین با نظز پزشک در صورت به تأخی افتادن اجابت مزاج طی سه روز بعد از جراحی منعی ندارد؛
  • توجه به میزان خواب و استراحت خود، در صورت احساس خستگی بیشتر استراحت کنید، خواب کافی به بهبودی کمک خواهد کرد.
  
  

همچنین پزشک بیمار را از علایم طبیعی و غیر طبیعی بعد از عمل آگاه می‌کند تا در صورت بروز نگران نشود و اقدامات لازم را انجام دهد. این علایم شامل:

• احساس درد خفیفی هنگام اجابت مزاج به دلیل وجود زخم کوچک ناشی از جراحی در دریچه‌ی مقعد که با بهبود آن برطرف می‌شود. در صورت تمایل به مصرف داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای حتماً دوز مصرفی آن را از پزشک خود بپرسید و از مصرف انواع حاوی کدئین بپرهیزید؛
• خروج ترشحات خون‌آلود از محل جراحی تا چند روز بعد از عمل و زمان بهبودی زخم طبیعی است ولی طول کشیدن آن بیش از دو هفته نیاز به بررسی دارد؛
• احتمال عفونت زخم به دلیل آلوده بودن محیط روده وجود دارد که در صورت بروز آن فرد نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی پیدا می‌کند. درمان آنتی‌بیوتیکی باید به طور کامل مصرف شود، حتی در صورتی که فرد احساس بهبودی کند ولی هنوز چندتا از قرص یا کپسول‌های تجویزی باقی مانده باشد؛
• احتمال باز شدن زخم و خونریزی مویرگی فعال نادر است، اما در صورت بروز نیاز به دوخت و بخیه مجدد دارد؛
• احتمال از دست دادن موقتی کنترل اجابت مزاج و گاز روده نیز وجود دارد که با گذشت زمان بهتر می‌شود.

سرعت بهبودی کامل پس از عمل در افراد مختلف متفاوت است اما اکثر مردم می توانند فعالیت روزمره (مانند رانندگی) خود را طی ۱ تا ۲ هفته بعد از عمل جراحی شروع کنند و حدود ۶ هفته پس از آن به طور کامل درمان شوند.
پیگیری در درمان یک بخش کلیدی محسوب می‌شود. در موعد مقرر پس از جراحی باید توسط پزشک خود ویزیت شوید. البته در صورت نیاز به معاینه‌ی اضطراری باید فوری به پزشک مراجعه شود. نیاز به ویزیت فوری در صورت وجود این علایم لازم است شامل:
درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس یا سرفه خونی؛
تورم پاها؛
درد شدید شکم؛
خونریزی مقعدی شدید؛
تورم، گرمی یا قرمزی اطراف مقعد؛
تب؛
درد مقعدی که با دارو آرام نمی‌شود.


پیشگیری از عود شقاق یا فیشر مقعد

عود و تکرار بیماری شقاق یا فیشر مقعد بستگی زیادی به برطرف کردن و درمان علت آن در کنار درمان خود بیماری دارد. در صورتی که فرد از یک بیماری زمینه‌ای شناخته شده نیز رنج می‌برد که در به وجود آمدن شقاق یا فیشر مقعد او ایفای نقش کرده، توجه به درمان و کنترل آن بیماری زمینه‌ای نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گاهی اوقات فرد در ادامه‌ی روند شیمی‌درمانی خود دچار فیشر مقعد شده است که دیگر بعید است با اتمام شیمی‌درمان و درمان شقاق مقعد، این بیماری در او تکرار شود.
هنگامی‌که یک الگوی اجابت مزاج غیر‌طبیعی، علت فیشر مقعد فرد تشخیص داده می‌شود، اصلاح آن الگوی رفتاری غلط برای پیشگیری از به وجود آمدن سایر مشکلات مربوط به این بیماری و عود آن مهم است. برای ایجاد تغییر در رفتارهای نادرستی که فرد سال‌ها به انجام آن عادت کرده است، کمک گرفتن از روش‌های ترکیبی دارویی، مشاوره‌ی تغذیه و فیزیوتراپی کف لگن (در صورت نیاز) الزامی است.
بهبود شقاق مقعد مزمن با روش تزریق بوتاکس در ۵۰ الی۸۰ درصد بیماران در ارتباط است. ولی در جراحی آن، پس از اسفنکتروتومی شقاق مقعد حدود ۱ الی۶ درصد موارد عود خواهد کرد. عود بیماری فیشر پس از این جراحی می‌تواند به دلیل عدم رعایت صحیح توصیه و مراقبت‌های پس از عمل توسط فرد یا انجام نادرست یا ناقص عمل اسفنکتروتومی باشد. در صورت عود، پزشک جراح باید محل اسفنکتروتومی را بررسی کند. این ارزیابی را می تواند با لمس در معاینه یا با استفاده از سونوگرافی داخل مقعدی تحت بی‌حسی انجام دهد. درصورت ناقص بودن اسفنکتروتومی پزشک می‌تواند آن را در سمت اولیه تکمیل و یا دوباره در طرف مقابل انجام دهد. ولی اگر اسفنکتروتومی اول کامل بود شاید نیاز باشد اسفنکتروتومی دوم را در طرف مقابل انجام دهد. اسفنکتروتومی در بیش از ۹۰ درصد موارد مؤفقیت‌آمیز است. عارضه‌ی بی اختیاری مدفوع و گاز پس از این جراحی نادر است.
پس از عمل جراحی بیشتر بیماران می توانند طی چند روز به فعالیت‌های روزانه خود بازگردند. درمان و بهبودی کامل در هر دو روش دارویی و جراحی می‌تواند ۶ تا ۱۰ هفته طول بکشد. حتی با وجود کاهش درد و خونریزی فرد موظف به حفظ عادات رفتاری صحیح و ادامه‌ی یک رژیم غذایی پر فیبر است. فعالیت‌های سنگین و یبوست و اسهال می‌تواند بهبود زخم یا گرفتگی عضله دریچه مقعد را به تاخیر اندازد.
در یک بررسی تحقیقاتی میزان عود شقاق مقعد در ۳۰ تا ۷۰ درصد مواردی که فرد رژیم غذایی پرفیبر خود را پس از بهبودی رها کرده است، دیده شده است. در صورتی که با رعایت این رژیم احتمال عود به ۱۵ تا۲۰ درصد موارد کاهش یافته است. نتیجه‌ی این بررسی، نقش به سزای رژیم غذایی در پیشگیری از تکرار بیماری شقاق مقعد را تأیید می‌کند.
شقاق مقعد با بیماری‌های جدی‌تر، مانند سرطان روده در ارتباط است. در واقع شقاق مقعد خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد و علت مستقیم آن محسوب نمی‌شود. با این حال، در شرایط جدی‌تر بیماری می‌تواند علایمی مشابه شقاق مقعد ایجاد شود. حتی زمانی‌که یک شکاف به طور کامل بهبود می‌یابد نیز ممکن است جراح تست‌های دیگری برای بررسی روده بزرگ و راست‌روده درخواست کند. گاهی کولونوسکوپی برای رد کردن دیگر علل خونریزی مقعدی انجام می‌شود.
شقاق مقعد می‌تواند عارضه‌هایی در فرد به جا بگذارد که خیلی خوشایند نیستند که شامل:

• شقاق مزمن مقعد اشکی شکل: وقتی شقاق مقعد در مراحل اولیه آن درمان نشود شکاف می‌تواند به صورت عمقی‌ و وسیع‌تر به صورت اشک باعث ایجاد زخم شقاق شود که درمان آن مشکل‌تر است.
• فیستول مقعد: زخم شقاق مقعد آن‌قدر عمقی می‌شود که با ایجاد یک تونل یا کانال به صورت غیرعادی به اندام‌های اطراف مانند واژن یا سایر قسمت‌های روده متصل می‌شود که فیستول مقعد نام دارد.
• تنگی مقعد: کانال مقعد به صورت غیر طبیعی به دلیل گرفتگی عضله دریچه مقعد یا انقباض بافت زخم شقاق ایجاد شده در مقعد، تنگ می‌شود.