حقیقت تلخی که هواپیمای ناپدیدشده مالزی ایرلاینز فاش کرد

[mohamm@d]

رصد اقیانوس‌ها برای پیدا کردن سرنخی از هواپیمای گم‌شده مالزی و یافتن انبوهی از اشیای بی‌ارتباط نشان داد ما بیش از حد تصورمان زباله تولید کرده و به اقیانوس‌ها ریخته‌ایم.

پیش از اینکه پرواز MH370 خطوط هوایی مالزی و سرنوشت نامعلوم آن به سر خط خبرها تبدیل شود، کسی نمی‌دانست اقیانوس‌های جهان به چه زباله‌دان عظیمی تبدیل شده‌اند؛ اما زمانی که معلوم شد قطعات متعدد سرگردانی که پیش از این احتمال می‌رفت بقایای هواپیمای گم‌شده باشند، چیزی جز تجهیزات شکسته ماهی‌گیری، قطعات به جامانده از کشتی‌های باری اقیانوس‌پیما یا کیسه‌های خرید پلاستیکی نیستند، همه چیز تغییر کرد. حالا می‌دانیم سطح اقیانوس‌های جهان از حجم غیرقابل تصوری از زباله پوشیده شده که عواقب فاجعه‌باری برای اکوسیستم دریا به دنبال خواهد داشت.
کاتلین دوهان، یکی از محققان موسسه تحقیقات زمین و فضا در سیاتل که روی جریان‌های اقیانوسی کار می‌کند، می‌گوید: «این اولین‌بار است که تمام جهان به نظاره نشسته و به همین دلیل، زمان بسیار مناسبی برای درک فاجعه‌ای است که دارد برای اقیانوس‌ها رخ می‌دهد».
دوهان روی ویدئوی گذر زمانی کار می‌کند که طی یک دوره 10 ساله حرکت زباله‌هایی را که به آب ریخته شده‌اند نشان می‌دهد. این زباله‌‌ها همگی به مناطقی مهاجرت می‌کنند که گرداب زباله نامیده می‌شوند و در تمامی اقیانوس‌ها شناخته شده‌اند. این گرداب‌ها یا گذرهای زباله در دو منطقه شمالی و جنوبی اقیانوس آرام و اطلس قرار گرفته؛ اما در اقیانوس هند در بخشی مرکزی که تقریبا میان دو قاره آفریقا و استرالیا قرار گرفته، متمرکز شده است.
برای اینکه تصویر بهتری از گذرها یا گرداب‌های زباله داشته باشید، می‌توانید گرداب‌های بزرگ اقیانوسی را تصور کنید که از زباله‌های سرگردان تشکیل شده‌اند. این زباله‌ها در گستره وسیعی شناورند و می‌‌توانند سر راه کشتی‌ها یا قایق‌ها قرار گرفته و به آنها آسیب برسانند.
بزرگ‌ترین منطقه دفن زباله جهان
مسابقه قایق‌رانی سال گذشته از لس‌آنجلس کالیفرنیا به مقصد هونولولو در هاوایی انجام شد نیز نشان ‌داد اقیانوس آرام از قطعات شکسته شده در سونامی و زلزله ژاپن پوشیده شده است.
نیکولای ماکزیمنکو، اقیانوس‌شناس شاغل در مرکز بین‌المللی بررسی اقیانوس آرام در دانشگاه هاوایی در هونولولو می‌گوید: «گزارش‌های متعددی از برخورد کشتی‌ها و قایق‌ها با این قطعات بزرگ و سرگردان که اغلب از چوب هستند، وجود دارد. ما تخمین می‌زنیم بین 100هزار تا یک‌میلیون قطعه بزرگ چوبی که می‌توانند تخته‌ها و الوار خانه‌های فروریخته باشند، در این اقیانوس سرگردان هستند. رابطه‌ای مستقیم میان قطعات هواپیمای گم‌شده و این تکه‌های پراکنده وجود دارد. هیچ سیستم تعریف شده‌ای برای رصد کردن تک‌تک کردن آنها نداریم».
شکل‌گیری گرداب‌های زباله‌ای در اقیانوس آرام در دهه 1970 / 1350 توسط محققان اقیانوس‌شناسی پیش‌بینی شده بود؛ اما اولین‌بار مستنداتی از آن در سال 1999 / 1378 توسط ملوانی به نام چارلز مور ارائه شد.
مارکوس اریکسون، محقق علوم دریا می‌گوید: «حدود 90درصد از زباله‌هایی که در هر 5 آبراه زباله‌ای جهان سرگردان هستند را تکه‌های پلاستیک تشکیل می‌دهد. باور کنید یا نه، تنها از دهه 1950 / 1330 است که در حال مصرف پلاستیک هستیم، با این حال اقیانوس‌های جهان پر از ذرات میکروسکوپی پلاستیک شده‌اند. از بطری‌ها و کیسه‌های خرید که بگذریم، تا به حال صدها فندک از میان اسکلت پرندگان دریایی پیدا کرده‌ایم. لاک‌پشت‌ها و نهنگ‌های خاکستری کالیفرنیا هم به مصرف‌کنندگان بزرگ ناخواسته پلاستیک‌ها تبدیل شده‌اند. آبزیان مرتب این پلاستیک‌ها را به تکه‌های کوچک‌تر تبدیل کرده و در نهایت آنها را قابل مصرف می‌کنند. بالاترین حجم پلاستیک را می‌توان در آبراه زباله اقیانوس اطلس شمالی مشاهده کرد که زباله‌های ایالات متحده، کانادا ، مکزیک، و اروپا به آن ریخته شده‌اند».
اقیانوس هند و زباله‌هایی که نمی‌دانیم از کجا آمده‌اند!
اقیانوس هند به آبراه‌های چندانی متصل نیست و به همین دلیل نمی‌دانیم منطقه پنج‌میلیون کیلومترمربعی زباله در این اقیانوس از کجا آمده است. اریکسون که سال 2010 / 1389 این منطقه را کشف کرده، حدس می‌زند اغلب این زباله‌ها از سونامی سال 2004 / 1383 اندونزی ناشی شده‌اند.
محتوای این گرداب زباله‌ای بزرگ به طور مداوم میان سواحل استرالیا و آفریقا گردش می‌کند. هر دور گردش کامل این گرداب 6 سال به طول می‌انجامد. البته اگر زباله‌ای در میانه گرداب گرفتار شود، در آن ماندگار خواهد شد.
با این حساب، اگر بوئینگ 777 ناپدیدشده خطوط هوایی مالزی در منطقه‌ای نزدیک به سواحل غربی استرالیا سقوط کرده باشد، زباله‌های ناشی از آن در حال حاضر در حال حرکت به سمت ماداگاسکار هستند و حدود یک سال دیگر به این گرداب زباله عظیم اقیانوس هند خواهند پیوست.